Zapalenie spojówek – wirusowe i bakteryjne. Objawy, leczenie

Zapalenie spojówek to częste schorzenie narządu wzroku i najczęstszy powód wizyty u okulisty. Swędzące oczy, łzawienie, ropa w oku, opuchlizna oka mogą wskazywać na stan zapalny. Co na zapalenie spojówek? Czy zapalenie spojówek jest zaraźliwe? 

Zapalenie spojówek – co to takiego?

Zapalenie spojówek to bardzo częste schorzenie, które dotyka narząd wzroku człowieka. Spojówki to część oka, która jest narażona na bezpośredni kontakt z czynnikami, które mogą spowodować zapalenie spojówki jednego oka lub zapalenie spojówek obu oczu. 

Spojówka to przezroczysta błona śluzowa, która ciągnie się na wewnętrznej części powieki (spojówka powiekowa, tarczkowa) w stronę oczodołu i pokrywa zewnętrzną powierzchnię gałki ocznej – twardówkę, gdzie tworzy spojówkę gałkową. 

Do podstawowych funkcji spojówki należy ochrona gałki ocznej oraz produkcja łez, które również mają za zadanie usuwać ciała obce z powierzchni oka. 

Zapalenie spojówek – rodzaje

Zapalenie spojówek – czy jest zaraźliwe? Zapalenie spojówek może mieć charakter zakaźny oraz niezakaźny. Rodzaj zapalenia spojówek, wynikający z przyczyny powstania schorzenia, będzie też warunkował występowanie, różnicowanie i nasilenie objawów. 

Zapalenie spojówek może mieć różne przyczyny, wobec tego można wyodrębnić:

·      bakteryjne zapalenie spojówek;

·      wirusowe zapalenie spojówek;

·      alergiczne zapalenie spojówek;

·      zapalenie spojówek wywołane innymi czynnikami (m.in. chemicznymi, fizycznymi, mechanicznymi).

Wirusowe zapalenie spojówek i bakteryjne zapalenie spojówek powstaje wskutek wniknięcia patogenu do organizmu człowieka. Aby doszło do zakażenia, musi dojść do kontaktu z chorobotwórczym drobnoustrojem (bakterią lub wirusem). Niebezpieczeństwo zakażenia potęguje łatwość transmisji. Szczególnie przy wirusowym zapaleniu spojówek wystarczy kontakt z zainfekowanym przedmiotem. Stąd w ramach profilaktyki należy często odkażać ręce i bezwzględnie unikać dotykania twarzy. Rekomendowane jest także niekorzystanie z przedmiotów higieny osobistej innych osób takich jak wspólne ręczniki, kosmetyki (kremy, cienie, kredki do oczu).

Alergiczne zapalenie spojówek wynika z dysfunkcji układu odpornościowego. Może to być nieżytowe, sezonowe zapalenie spojówek, ostre lub przewlekłe zapalenie spojówek w wynik reakcji na substancję toksyczną (np. środki konserwujące, antybiotyki, leki przeciwwirusowe).

Układ odpornościowy odgrywa ważną rolę w kwestii szybkości reakcji na pojawienie się czynnika odebranego jako niebezpieczny. To jego funkcjonowanie warunkuje nasilenie objawów i czas leczenia zapalenia spojówek.

Najłatwiejsze w kontekście usuwania objawów, są przypadki zapalenia spojówek wywołane czynnikami zewnętrznymi, środowiskowymi. 

Przyczyny zapalenia spojówek o charakterze niezakaźnym, środowiskowym:

·      czynniki chemiczne (gazy drażniące, dym);

·      czynniki fizyczne (silny wiatr, pył, działanie światła);

·      czynniki mechaniczne (ciało obce w oku, podrażnienie rzęsą, złe ustawienie powiek);

·      przewlekły brak snu;

·      syndrom suchego oka. 

Zapalenie spojówek daje szereg uporczywych objawów w obszarze narządu wzroku. Bardzo często występuje zapalenie spojówek u dzieci, które bezwiednie pocierają oczy w ciągu dnia. Podrażnione oko wówczas łzawi i jest często łagodnie zaczerwienione.

Bez względu na etiologię pochodzenia, zapalenie spojówek charakteryzują podobne objawy takie jak: 

·      uczucie ciała obcego w oku (piasku pod oczami);

·      pieczenie oka;

·      kłucie w oku;

·      swędzenie oczu;

·      opuchlizna oka;

·      przekrwienie powierzchniowe gałki ocznej;

·      obrzęk oka (spojówek, powiek);

·      ropa w oku;

·      wybroczyny w spojówce;

·      powiększenie węzłów chłonnych. 

Zapalenie spojówek – objawy 

Objawy zapalenia spojówek, z którymi zwykle pacjent zgłasza się do lekarza, mogą wskazywać na rodzaj i sposób powstania schorzenia. 

Okulista przeprowadza rozszerzone badanie przedmiotowe, które obejmuje takie objawy zapalenia spojówek jak:

1.    Przekrwienie w zapaleniu spojówek, które może mieć charakter:

·      powierzchowny wskazuje na podrażnienie spojówki, poszerzone naczynia krwionośne w oku, naczynia przesuwają się przy poruszaniu gałką oczną i ulegają obkurczeniu po podaniu leku o działaniu sympatykomimetycznym np. adrenalina lub fenylefryna;

·      przekrwienie głębokie daje sinoczerwony kolor, ułożenie okołorąbkowe, naczynia nie przesuwają przy poruszaniu gałką oczną i nie ulegają obkurczeniu po podaniu leku o działaniu sympatykomimetycznym;

·      przekrwienie mieszane, które łączy ze sobą przekrwienie o charakterze powierzchniowym i głębokim.

2.    Postać wydzieliny przy zapaleniu spojówek:

·      wydzielina wodnista – najczęściej występuje przy wirusowym zapaleniu spojówek oraz jako reakcja na kontakt z toksyczną substancją;

·      wydzielina ropna – występuje podczas bakteryjnego zapalenia spojówek;

·       wydzielina śluzowa – obserwowana przy alergicznym zapaleniu spojówek, charakterystyczna przy alergii na pyłki roślin, towarzyszy także zaburzeniom filmu łzowego;

·      wydzielina śluzowo-ropna – występuje w łagodnym bakteryjnym zapaleniu spojówek oraz przy infekcji spowodowanej przez chlamydię. 

3.    Typ reakcji spojówkowej przy zapaleniu spojówek przyjmuje postać:

·      grudkową – w spojówce obserwuje się grudki powstałe z przerośniętej tkanki limfatycznej. Grudki występują przy wirusowym zapaleniu spojówek lub jest wywołane obecnością chlamydii, ewentualnie przy nadwrażliwości na leki.

·      brodawkową – w obrazie klinicznym obserwuje się brodawki powstałe z przerośniętego nabłonka spojówki. Umiejscowione są w spojówce powiekowej oraz w przestrzeni okołorąbkowej spojówki gałkowej. Brodawki pojawiają się w przebiegu przewlekłego zapalenia brzegów powiek, zakażenia bakteryjne, choroby wiosennej, górnego rąbkowego zapalenie spojówki i rogówki. Często występuje u osób noszących soczewki kontaktowe. 

4.    Obecność błon rzekomych lub prawdziwych w przebiegu zapalenia spojówek:

·      błony rzekome - występują przy zakażeniach adenowirusami, zakażenia rzeżączką i w przebiegu autoimmunologicznego zapalenia spojówek. Są łatwe do usunięcia.

·      błony prawdziwe – wywołane zakażeniem paciorkowcem i maczugowcem błonicy. Podczas próby usunięcia dochodzi do krwawienia. 

5.    Powiększenie węzłów chłonnych przyusznych towarzyszy infekcji wirusowej, zakażeniu chlamydią i rzeżączką. 

Zapalenie spojówek – jak leczyć?

Co na zapalenie spojówek? Kroki terapeutyczne, jakie należy podjąć w przypadku zdiagnozowania zapalenia spojówek, zależą od przyczyny powstania schorzenia. Inaczej będzie wyglądało leczenie bakteryjne zapalenia spojówek, a inaczej leczy się wirusowe zapalenie spojówek. 

W przypadku alergicznego zapalenia spojówek należy zminimalizować ekspozycję na działanie antygenu, o ile jest taka możliwość. Terapia farmakologiczna polega zwykle na podaniu leków o działaniu obkurczającym naczynia krwionośne oraz leki zawierające kortykosteroidy.

Bezwzględnie zalecana jest konsultacja z lekarzem okulistą, w przypadku, jeśli zachodzi podejrzenie bakteryjnego i wirusowego zapalenia spojówek, ze względu na trudność w samodzielnym stawianiu diagnozy i obraniu kierunku leczenia. Przy bakteryjnym zapaleniu spojówek może zachodzić konieczność zastosowania antybiotyków. Przy wirusowym zapaleniu spojówek należy podać środki, które hamują replikację wirusa.

Lek. Michał Dąbrowski