Witamina A – występowanie, źródła, niedobór

Termin witamina A kryje w sobie kilka różnych substancji. Do najszerzej znanych należą przede wszystkim retinol oraz ß-karoten. Różne formy witaminy A odpowiadają między innymi za odpowiednią kondycję skóry, mocne szkliwo oraz kości, a także za odpowiednie funkcjonowanie zmysłu wzroku. Dowiedz się więcej o witaminie A, skutkach jej niedoboru i nadmiaru w organizmie!

Witamina A – właściwości

Najszerzej znanym działaniem witaminy A jest jej pozytywny wpływ na kondycję skóry. Retinol kojarzony jest przede wszystkim z jej napinaniem, a dzięki temu wygładzaniem zmarszczek i ogólnym wpływem na młody wygląd tkanki. Zawdzięcza to między innymi swojemu wyjątkowo silnemu działaniu antyoksydacyjnemu. Wpływ witaminy A na skórę dobrze znany jest też osobom cierpiącym z powodu cięższych postaci trądziku. Forma tej substancji, a dokładnie izotretynoina, jest bowiem najsilniejszym środkiem do walki z tym problemem.

Witamina A jest również konieczna do zachowania ostrości wzroku. Wchodzi ona bowiem w skład białka budującego siatkówkę oka. Jednym z najczęstszych objawów jej niedostatecznej ilości w organizmie jest tzw. kurza ślepota, jak potocznie nazywa się problemy z wyraźnym widzeniem po zmroku.

Witamina A odpowiada też za odporność organizmu. Dzieje się tak między innymi dzięki jej ochronnemu wpływowi na nabłonek skóry oraz błon śluzowych, w tym również w górnych drogach oddechowych. Pozwala ona zatem na zwiększenie ochrony przed wirusami.

Tym, na co witamina, A również ma niezwykle korzystny wpływ, będzie także układ kostny oraz szkliwo zębów. Za jej sprawą stają się one bowiem wyraźnie wzmocnione. Ma ona także korzystny wpływ na wzrost u dzieci, dlatego jest niezwykle ważna dla rozwoju najmłodszych. Oddziaływuje ona pozytywnie także na płodność i rozwój zarodka w łonie matki. Jej ważna funkcja to również udział w syntezie hormonów steroidowych. Dodatkowo uważa się, że witamina A ma znaczenie w procesie specjalizacji komórek.

Witamina A wspomaga także procesy regeneracyjne organizmu oraz bierze udział w syntezie białek, a także przemianie lipidów. Uważa się także, że, przede wszystkim dzięki właściwościom antyoksydacyjnym, ma ona zdolność do zapobiegania rozwojowi zmian nowotworowych.

Niedobór witaminy A

Brak witaminy A, a właściwie jej zbyt niski poziom, może objawiać się przede wszystkim wyraźnym spadkiem odporności organizmu. Bardzo często pojawiają się również zaburzenia widzenia, szczególnie przy mniejszej ilości światła, a także nadmierna suchość rogówki. Do widocznych objawów niedoboru tej substancji zaliczyć można pogorszenie kondycji skóry, w tym jej suchość i szorstkość oraz nadmierne rogowacenie, a także łamliwość włosów oraz paznokci.

Skutki niedoboru witaminy A widoczne są także w dolegliwościach ze strony układu pokarmowego, w tym np. biegunkach, a czasem też braku apetytu. U niektórych osób pojawić się mogą owrzodzenia w jamie ustnej.

Niedostateczna ilość witaminy A w diecie może być szczególnie groźna dla dzieci oraz kobiet w ciąży. Najmłodszym zagraża między innymi spowolnienie, a nawet zahamowanie wzrostu oraz osłabienie układu kostnego.

Warto przy tym pamiętać, że zbyt mała ilość witaminy A w organizmie jest spotykana stosunkowo rzadko. Jest ona bowiem substancją rozpuszczalną w tłuszczach i magazynowaną w wątrobie. Jej niedobory mogą grozić głównie kobietom w ciąży, osobom nadużywającym alkoholu, a także z problemem zaburzeń wchłaniania. Negatywny wpływ na jej absorpcję przez organizm ma również nadmierne spożycie kofeiny, a także palenie tytoniu.

Nadmiar witaminy A

Częstszym problemem od niedoborów witaminy A jest przyjęcie jej nadmiernej ilości, szczególnie w wyniku nierozsądnego stosowania suplementów diety z jej zawartością. Do objawów hiperwitaminozy należeć będą wtedy problemy ze wzrokiem, spadek apetytu, suchość skóry, owrzodzenia w jamie ustnej oraz osłabienie kondycji włosów, w tym ich utrata. Objawy nadmiaru witaminy A mogą być zatem dość podobne do symptomów niedoboru.

Przedawkowanie witaminy A niekiedy może również skutkować zaburzeniami nastroju, w tym pobudliwością i drażliwością, a także bólami mięśni, stawów i głowy oraz zmniejszeniem zawartości wapnia w kościach. Czasem zmiany widoczne są także na skórze w postaci żółtych plam.

Przy nadmiarze witaminy A w przypadku ciężarnych może też dojść do powikłań okołoporodowych, a niekiedy także do powstania wad rozwojowych płodu, w tym wad w rozwoju twarzoczaszki i układu krążenia czy małogłowia bądź wodogłowia. Dlatego powinny one być wyjątkowo ostrożne w spożywaniu tej substancji. Z tego też względu surowo wzbroniona jest kuracja izotretynoiną u kobiet w ciąży.

Witamina A – występowanie

Źródła witaminy A to przede wszystkim produkty pochodzenia zwierzęcego, takie jak wątróbka, ryby i tran. Jej duże ilości można znaleźć również w jajkach, maśle oraz mleku. Witamina A występuje również w licznych pokarmach roślinnych. Znaleźć ją można między innymi w warzywach, np. marchewce, szpinaku, natce pietruszki, brokułach, dyni, papryce, pomidorach czy jarmużu. Innym cennym źródłem są owoce, np. morele, brzoskwinie, pomarańcze czy śliwki. Witamina A występuje również w takich produktach, jak algi morskie, np. spirulina i chlorella. Warto przy tym pamiętać, że witamina A rozpuszcza się w tłuszczach. Dlatego, poza wyborem produktów o jej jak najwyższej zawartości, należy zadbać również o dodatek zdrowych tłuszczów w posiłku. Dobrym pomysłem będzie np. dodanie oliwy z oliwek, oleju lnianego czy awokado.

Witamina A to składnik niezbędny w zbilansowanej diecie. Należy jednak ostrożnie podchodzić do stosowania suplementów z jej dodatkiem, a jeśli jest to konieczne, wybierać sprawdzone, naturalne formuły.

lek. Michał Dąbrowski