Stres – jak ciągły stres wpływa na nasze zdrowie?

Życie codzienne dostarcza dużo bodźców. Niby życie jest coraz prostsze, ale ciągle pojawiają się nowe powody do zmartwień. Kiedy stres zaczyna być problemem i jaki jest wpływ stresu na organizm człowieka?

Stres to inaczej nadmierne obciążenie organizmu. Może chodzić o stres emocjonalny rozumiany w potocznym rozumieniu – przykre wspomnienie czy list z urzędu. Stres, czyli napięcie nałożone na ciało i psychikę, wywoływać mogą też prozaiczne czynniki takie jak hałas. Dodatkowo na nasze ciało oddziałuje cały czas stres oksydacyjny, który przyspiesza starzenie się komórek. Wywołują go:

spaliny, chemikalia,
używki, zła dieta,
brak snu,
i... zwykły stres.

Jak widać, stres na poziomie psychicznych, fizycznym i środowiskowy wpływają nawzajem na siebie i mogą być równie uciążliwe.

Co powoduje stres?

Według badania "Polacy a stres w pracy i w życiu" z 2019 roku najbardziej stresująca dla Polaków jest praca, nieprzyjemne sytuacje w życiu rodzinnym, finanse i rodzina. Badania GFK z 2016 roku dodają do tego choroby swoje i dzieci i obowiązki domowe. Historycznie wydzielanie hormonu stresu – kortyzolu- było niezbędne, by przygotować do walki lub ucieczki i wyostrzyć zmysły.

Jakie są reakcje na stres?

Dziś większość z nas na co dzień nie musi walczyć o pożywienie ani przetrwanie, a mimo to w obliczu problemu pojawiają się reakcje na stres podobne, jak w czasach prehistorycznych. Niektórych silny stres mobilizuje i sprawia, że myślą i działają szybciej. Inni w sytuacji stresowej nie mogą zebrać myśli i podejmują mniej racjonalne decyzje, niż zwykle. W obu przypadkach przedłużające się napięcie prowadzi do wyczerpania. Również na poziomie ciała, bo stres drenuje m.in. zasoby magnezu czy witaminy C. Wiele osób zestresowanych cierpi też na bezsenność.

Co się dzieje z ciałem w stresie?

Pierwotne objawy stresu to:

podwyższone ciśnienie krwi,
napięcie mięśniowe,
rozszerzenie źrenic.

Objawy stresu u poszczególnych osób mogą być jednak inni. Jedni odczuwają wówczas „ściśnięty żołądek”, inni „zajadają stres”. Pojawiają się objawy takie jak nudności, bóle głowy, dolegliwości układu pokarmowego, pocenie się. Niektórym w chwili stresującej trudno jest usiedzieć, podczas gdy inni reagują sennością.

Wpływ stresu na zdrowie

Przedłużający się stres zazwyczaj odbija się na zdrowiu. Często podwyższone przez silny stres ciśnienie krwi doprowadza do nadciśnienia, a wahania poziomu hormonów i cukru we krwi – do cukrzycy. Problemy z jelitami mogą przerodzić się w zespół jelita drażliwego. Spada również odporność, a z nią pojawiają się częstsze infekcje, przeziębienie czy choroby skóry.

Jak zniwelować ciągły stres?

Obecnie coraz więcej mieszkańców dużych miast jest zestresowanych. Branża wellness przeżywa rozkwit i oferuje setki sposobów na stres. Warto zacząć od najpopularniejszych jak joga, medytacja czy masaż i stopniowo znajdować kolejne. Najważniejszym czynnikiem, który trzeba wziąć pod uwagę, jest odpowiedź na pytanie o swoje wewnętrzne potrzeby. Dla jednej osoby będzie to długie wyjście do lasu, a dla drugiej wręcz przeciwnie – wyjście do klubu lub weekend w mieście. Można też brać udział w warsztatach rozwoju czy radzenia sobie ze stresem, by lepiej poznać swoje potrzeby i sposoby na radzenie sobie ze stresem.

Najprostszym sposobem na stres jest oddychanie. Zawsze w sytuacji stresującej warto spowolnić oddech i świadomie do niego powracać. W domu można pracować z oddechem przez 5 czy 10 minut dziennie. Istnieją aplikacje, które pomagają organizować takie 1-5-minutowe ćwiczenia wyciszające nawet w biegu.

Dobre i złe sposoby na radzenie sobie ze stresem

Nie każdy wie, co na stres rzeczywiście działa, a co tylko chwilowo maskuje objawy. Do tej drugiej grupy należą sposoby na stres takie jak:

używki,
przejadanie się, niezdrowa dieta,
zachowania ryzykowne, prowokowanie konfliktów.

O ile lampka wina czy duże zakupy od czasu do czasu mogą być dobrym sposobem na stres, to trzeba być ostrożnym. Szczególnie groźnym sposobem na radzenie sobie ze stresem są papierosy, alkohol czy inne substancje zmieniające świadomość. Szybko i na krótko niwelują stres, ale w końcu trzeba sięgnąć po kolejną dawkę. Uzależnienie czy poczucie niemocy to kolejny powód do stresu, kac sprzyja rozdrażnieniu, a problemy w pracy czy w domu wywołane nałogiem dokładają jeszcze zmartwień. W ten sposób poziom silnego stresu stopniowo wzrasta, zamiast spadać.

Leczenie stresu, czyli co robić, gdy nic nie pomaga?

Kardiochirurdzy czy piloci myśliwców mają na co dzień styczność z olbrzymim stresem i nie mogą przed nim uciec. W życiu przeciętnego pracownika czy gospodyni domowej nie powinno jednak być zbyt dużo stresu, by dało się go udźwignąć. Jeśli wciąż pojawia się stres bez powodu, a próby relaksacji nie przynoszą poprawy, warto przyjrzeć się swoim emocjom. Można prowadzić dziennik lub porozmawiać z przyjacielem, lub terapeutą.

Niektórzy latami zmagają się z zespołem stresu pourazowego po np. śmierci członka rodziny, rozwodzie czy wypadku. Takie osoby będą miały ciągłe problemy ze snem, poczucie silnego stres i stałej gotowości nawet wtedy, gdy nic się nie dzieje. U innych ciągły stres bez powodu ma jednak podłoże, o którym on sam, albo nikt w rodzinie czy w pracy nie chce mówić (np. choroba alkoholowa swoja lub partnera, toksyczny szef, długi).

Poznanie źródła swojego stresu to pierwszy krok do jego pokonania. Następnie można pracować równolegle nad zmianą stresujących okoliczności życiowych i nad sobą – by umieć unikać stresujących bodźców, radzić sobie z nimi i niwelować w zdrowy sposób skutki stresu.

Lek. Michał Dąbrowski

Bibliografia:

P. Czodron, Kiedy życie nas przerasta. Psychologia buddyjska w życiu codziennym, Mudra, 2001

G. Mate, Ciało a stres : jak uniknąć fizycznych kosztów ukrytego stresu, –Warszawa, Świat Książki, 2004

A. Łuczak, Wymagania psychologiczne w doborze osób do zawodów trudnych i niebezpiecznych, CIOP, Warszawa, 2001