Podwójne widzenie (diplopia) – przyczyny, objawy, leczenie

Podwójne widzenie (diplopia) to zaburzenie, które może mieć różne podłoże. Znalezienie przyczyny podwójnego widzenia oraz nieostre widzenie wiąże się z diagnozą narządu wzroku. W innych przypadkach może podwójne widzenie może być objawem towarzyszącym zmianom neurologicznym i zwiastować poważną chorobę. Z czego wynika dwojenie obrazu?

Podwójne widzenie – powstawanie obrazu 

Wzrok jest zmysłem dominującym, który umożliwia odbiór szerokiego zakresu informacji z otaczającego środowiska. To dzięki narządowi wzroku następuje powstawanie obrazu. Narządem odbiorczym jest oko, które łączy się z korą mózgową, gdzie w polu wzrokowym dochodzi do analizy bodźców wzrokowych.

Gałka oczna jest zbudowana z 3 warstw.

·      Warstwa zewnętrzna – twardówka przechodząca w rogówkę.

·      Warstwa środkowa – naczyniówka, ciało rzęskowe, źrenica i tęczówka.

·      Warstwa wewnętrzna – siatkówka, w której znajdują się wrażliwe na światło receptory.  

Wnętrze gałki ocznej składa się z komory przedniej i tylnej, które są wypełnione wodnistą cieczą wytwarzaną przez ciałko rzęskowe, oraz znajdującej się za soczewką komory szklistej, wypełnionej ciałem szklistym.

Powstawanie obrazu w oku opiera się o pracę rogówki, cieczy wodnistej, soczewki i ciała szklistego. 

Jak powstaje obraz w oku?

1.    Równoległe promienie świetlne padają na rogówkę.

2.    Ulegają załamaniu, przechodząc przez ośrodki optyczne.

3.    Na siatkówce powstaje obraz rzeczywisty – odwrócony i pomniejszony.

4.    Następuje akomodacja oka - odruchowa zmiana siły załamywania promieni przez soczewkę, co umożliwia ostre widzenie przedmiotów, znajdujących się w różnych odległościach.

Na siatkówce lokalizowane są promienie świetlne. W prawidłowym tworzeniu obrazu widzi się ten sam przedmiot pojedynczo, gdyż siatkówki obu oczu ze sobą korespondują. Powstające dwa oddzielne obrazy są odbierane przez mózg, gdzie dochodzi do fuzji zmysłowej, czyli zlania obrazów. 

W sytuacji patologicznej nie dochodzi do korespondowania siatkówek i przedmiot będzie postrzegany jako znajdujący się w dwóch różnych kierunkach przestrzennych i tym samym dochodzi do podwójnego widzenia obuocznego. Podwójnie widziany obraz znika po zamknięciu jednego z oczu, czyli jednym okiem widziany jest pojedynczo, prawidłowo.

Podwójne widzenie – dlaczego widzimy podwójnie?

Podwójne widzenie dwóch obrazów tego samego przedmiotu wynika z nieprawidłowego postrzegania zarówno odległości, jak i głębi, wskutek czego nie dochodzi do nakładania się na siebie odbieranych obrazów. 

Istnieje diplopia fizjologiczna, która jest naturalnym zjawiskiem i nie zaburza odbierania obrazu oraz diplopia patologiczną, w której najczęściej diagnozuje się zaburzenia anatomiczne gałki ocznej. 

Podwójne widzenie może dotyczyć jednego oka lub obu oczu. 

·      Podwójne widzenie obuoczne obserwowane jest w przypadku wystąpienia zaburzeń pracy jednego lub kilku mięśni znajdujących się na zewnątrz gałki ocznej. Może być spowodowane porażeniem nerwów czaszkowych, defektem równowagi mięśniowej lub konsekwencją urazów czaszkowo-twarzowych. 

·      Podwójne widzenie jednooczne jest następstwem podwichnięcia soczewki, może zwiastować zaćmę lub być objawem współtowarzyszącym zaburzeniom psychicznym o różnej etiologii. Podwójne widzenie na jedno oko występuje jako jedna z wad refrakcji-astygmatyzm. Astygmatyzm spowodowany jest nieprawidłowym kształtem rogówki. Dochodzi wówczas do skupiania się promieni świetlnych w dwóch ogniskach lub większej ich liczbie, co powoduje, że obraz na siatkówce jest nieostry. Korekcja wady opiera się o dobranie odpowiednich soczewek cylindrycznych.

Przyczyny podwójnego widzenia 

Podwójne widzenie lub widzenie nieostre może być objawem towarzyszącym wielu poważnym chorobom, które najczęściej dotykają osób starszych. Zdolności akomodacyjne oka maleją wraz z wiekiem i po 40 roku życia patrzenie na bliskie przedmioty wymaga korekcji soczewkami skupiającymi. Dochodzi do zmniejszenia elastyczności soczewki i mówi się wówczas o starczowzroczności.

Przyczyny podwójnego widzenia różnią się w zależności od tego, czy mamy do czynienia z podwójnym widzeniem jednoocznym, podwójnym widzeniem obuocznym. 

Podwójne widzenie - przyczyny w diplopii obuocznej:

·     Przejściowa dekompensacja zeza ukrytego;

·     Choroby tarczycy (Gravesa-Basedowa);

·     Myasthenia gravis;

·     Nadciśnienie tętnicze;

·     Podwójne widzenie po udarze

·     Choroby oczodołu (guz oczodołu);

·     Zespół zatoki jamistej i szczeliny;

·     Zaburzenia wywołane operacją oka (dyslokacja mięśni, resztkowe znieczulenie);

·     Niewydolność tętnicy kręgowo-podstawnej;

·     Zmiany pourazowe (naruszenie mięśni zewnątrzgałkowych, obrzęk w obrębie oczodołu);

·     Izolowane porażenie nerwów III, IV i VI;

·     Nieprawidłowo dobrane szkła korekcyjne;

·     Zatrucie toksycznymi substancjami. 

Podwójne widzenie - przyczyny w diplopii jednoocznej:

·      Wady refrakcji – najczęściej astygmatyzm;

·      Przymglenia i nieregularności rogówki (występujące po zabiegach laserowej korekcji wzroku);

·      Źle dobrane szkła korekcyjne;

·      Zaćma;

·      Zmętnienie ciała szklistego;

·      Nieprawidłowe ustawienie oczu;

·      Odwarstwienie siatkówki;

·      Choroby plamki żółtej;

·      Choroby nowotworowe (guzy powiek prowadzące do zmian rogówki);

·      Zaburzenia widzenia w nerwicy i histerii;

·      Choroby ośrodkowego układu nerwowego. 

Podwójne widzenie – objawy

W zależności od przyczyny i rodzaju diplopii, podwójnemu widzeniu mogą towarzyszyć różne objawy. Szczególnie niepokojące jest podwójne widzenie u dzieci, wówczas konieczna jest fachowa diagnostyka. Pierwsze symptomy podwójnego widzenia u dzieci można zaobserwować, kiedy dziecko ustawia głowę w sposób nieprawidłowy albo przymyka jedną powiekę. Wstępny wywiad rodzica może być tutaj kluczowy i ułatwić rozpoznanie dysfunkcji.            

Objawy towarzyszące podwójnemu widzeniu to:

·      Opadające powieki;

·      Obrzęk powiek;

·      Zaczerwienienie oczodołu;

·      Nieprawidłowe ustawienie gałek ocznych (zez);

·      Odczuwany ból podczas poruszania gałkami ocznymi;

·      Bóle głowy w okolicy skroni;

·      Zawroty głowy w podwójnym widzeniu;

·      Nudności i wymioty.

Leczenie podwójnego widzenia

Leczenie podwójnego widzenia wymaga wnikliwej diagnostyki okulistycznej, którą zwykle poprzedza wywiad lekarski. 

Badanie wzroku w kierunku podwójnego widzenia opiera się o ocenę:

·      reakcji źrenic na światło;

·      refrakcji;

·      położenia i ruchomości gałek ocznych;

·      ostrości widzenia obrazów;

·      równowagi mięśniowej narządu wzroku. 

Podwójne widzenie, w zależności od postawionej diagnozy można wyeliminować doborem właściwych szkieł korekcyjnych, a w wypadku uszkodzonych mięśni konieczna będzie interwencja chirurgiczna. 

Jeżeli podwójne widzenie ma związek z zaburzeniami psychicznymi, zalecana jest konsultacja psychiatryczna.

 Lek. Michał Dąbrowski