Morfologia krwi – normy, wyniki. Jak interpretować badanie?
Morfologia krwi to standardowe badanie laboratoryjne, które jest podstawą diagnostyki stanu zdrowia pacjenta. Interpretacja badań krwi jest pierwszym markerem, który pozwala wykryć nieprawidłowości w funkcjonowaniu organizmu. Na czym polega morfologia krwi i co nam wskaże odczyt wyników krwi?
Morfologia krwi – jak wygląda badanie?
Badania laboratoryjne, w tym morfologia najczęściej wykonywane są z krwi żylnej, rzadziej tętniczej lub włośniczkowej. Krew do morfologii pobierana jest w pozycji siedzącej pacjenta z żyły łokciowej, w niektórych przypadkach z innych żył. Krew tętnicza służy do oceny gazometrii i równowagi kwasowo-zasadowej, natomiast krew włośniczkowa pobierana jest u noworodków. U osób dorosłych służy do kontroli bieżącej glikemii i wówczas pochodzi z opuszka palca w wyniku nakłucia lancetem.
W przypadku badania morfologii krwi z rozmazem, materiałem diagnostycznym krew pełna, która pobierana jest do probówek zawierających EDTA-K2. Badanie powinno być wykonane rano, w godzinach pomiędzy 7.00, a 10.00.
Jak przygotować się do pobrania krwi w celu wykonania morfologii z rozmazem?
• 8 h to minimalny czas bez spożywania pokarmu.
• Ostatni posiłek powinien być zjedzony około godziny 18.00 dnia poprzedniego.
• W przeddzień pobrania krwi zaleca się unikanie obfitych posiłków o dużej zawartości tłuszczu.
• W przeddzień badania warto zrezygnować ze wzmożonej aktywności fizycznej, unikać stresu.
• Na kilka dni przed badaniem nie wolno spożywać alkoholu.
• W dniu badania należy być na czczo, zrezygnować z kawy i herbaty – dozwolone są niewielkie ilości wody.
• W dniu badania niewskazane jest palenie papierosów.
• Zasadność przyjęcia leków przed badaniem powinna być skonsultowana z lekarzem. Nie należy przyjmować żadnych leków ani suplementów diety na własną rękę.
Istotne jest prawidłowe zabezpieczenie pobranego materiału przez laboratorium oraz warunki ewentualnego transportu z punktu pobrań. Błędy powstałe na tym etapie uniemożliwiają wykonanie morfologii krwi lub zawierały błędy diagnostyczne, które będą skutkowały niewłaściwą diagnozą lekarską.
Najczęstsze błędy pobrania próbki krwi:
• zastosowanie niewłaściwego antykoagulantu;
• niedokładne wymieszanie próbki krwi z antykoagulantem;
• powstanie lokalnego wykrzepienia krwi;
• zbyt mała średnica igły;
• nieprawidłowe użycie opaski uciskowej;
• zaciskanie pięści przez pacjenta w trakcie pobierania krwi;
• zbyt energiczne mieszanie pobranej próbki;
• zbyt długi czas przechowywania próbki;
• brak zachowania odpowiedniej temperatury;
• niewłaściwe warunki przechowywania próbki krwi.
Interpretacja badań krwi – co wziąć pod uwagę?
Morfologia krwi jest badaniem, które należy interpretować, biorąc pod uwagę zmienność biologiczną pacjenta. Są to indywidualne cechy osobnicze, które mają bezpośrednie przełożenie na właściwą ocenę stanu zdrowia jednostki.
Do cech zmienności biologicznej pacjenta należy zaliczyć:
• Wiek pacjenta – interpretacja morfologii krwi powinna być warunkowana wiekiem pacjenta, gdyż jest to zmienna, która warunkuje poziom elementów morfotycznych krwi. Np. u noworodków liczba erytrocytów, czy stężenie hemoglobiny będzie wyższe, niż u osób dorosłych.
• Płeć osoby badanej – inne parametry są właściwe dla kobiet, inne dla mężczyzn. Przykładem może tutaj być poziom hemoglobiny, której zakres referencyjny jest odmienny dla każdej z płci.
• Przynależność rasowa – różnice pomiędzy poszczególnymi rasami wśród ludzi dotyczą m.in. liczby leukocytów.
• Dieta stosowana przez pacjenta – sposób żywienia będzie miał duży wpływ na wyniki podstawowych badań krwi. Przykładem może tu być stosowanie niedoborowej diety wegańskiej i związek z obniżeniem parametrów czerwonokrwinkowych.
• Stosowanie używek, a przede wszystkim spożywanie alkoholu i palenie papierosów będzie miało istotny wpływ na wyniki morfologii krwi. M.in. następstwem przewlekłego spożywania alkoholu etylowego jest wzrost średniej objętości erytrocytów (MCV). U nałogowych palaczy stwierdza się zwiększenie liczby leukocytów (WBC), wzrost średniej objętości erytrocytów oraz zwiększenie średniej masy hemoglobiny w erytrocytach (MCH).
• Aktywność fizyczna wykonywana w krótkim okresie poprzedzającym badanie może powodować wzrost leukocytów i płytek krwi w morfologii krwi pacjenta.
• Utrata krwi – powstała w wyniku miesiączki, donacji krwi lub krwotoku będzie skutkowało obniżoną liczbą erytrocytów, niskim stężeniem hemoglobiny i hematokrytu. Może w tym przypadku dojść do zwiększenia liczby retikulocytów.
• Stosowana suplementacja żelazem może zafałszować wyniki i zataić w morfologii anemię.
Wyniki morfologii krwi powinny być wobec tego interpretowane pod kątem wszystkich zmiennych, które mogą mieć wpływ na poszczególne parametry.
Wartości uzyskane w badaniu krwi są zwykle porównywane z wartością referencyjną danego parametru. Warto podkreślić, iż wartości referencyjne stosowane w poszczególnych laboratoriach mogą różnić się od siebie.
Morfologia krwi RBC – czerwone krwinki
Erytrocyty, inaczej czerwone krwinki (ang. RBC – red blood cells).
Wartości referencyjne:
· Mężczyźni: 4 200 000 - 5 400 000/ µl
· Kobiety: 3 500 000 - 5 200 000/ µl
RBC poniżej normy może oznaczać anemię, najczęściej z niedoboru żelaza lub przewodnienie organizmu. Obniżenie erytrocytów może też sygnalizować występowanie przewlekłego krwawienia np. do przewodu pokarmowego.
Wysokie erytrocyty, występują w takich chorobach jak: czerwienica prawdziwa, poliglobulia lub towarzyszą odwodnieniu ustroju i powodują nadlepkość krwi.
Hemoglobina (Hgb w morfologii) to główne białko występujące w czerwonych krwinkach. To hemoglobina nadaje krwi czerwony kolor ze względu na zawartość hemu. Hemoglobina umożliwia wiązanie tlenu w płucach i dystrybucję do tkanek oraz odbieranie dwutlenku węgla w procesie wymiany gazowej.
Wartości referencyjne:
· Mężczyźni: 14-18 g/dl (8,7-11,2 mmol/l).
· Kobiety: 12-16 g/dl (7,5-9,9 mmol/l).
· Kobiety ciężarne: 11-14 g/dl (6,9-8,8 mmol/l).
Niski poziom hemoglobiny - obniżone stężenie Hgb może wskazywać na anemię wynikającą z niedoborów pokarmowych (żelaza, witaminy B12, kwasu foliowego).
Inne przyczyny to duża utrata krwi, nadmierne nawodnieniu organizmu oraz stan fizjologiczny, jakim jest ciąża.
Wysokie stężenie hemoglobiny, czyli podwyższone Hgb obserwowane jest w czerwienicy prawdziwej, poliglobulii i przy odwodnieniu organizmu.
Hematokryt (HCT morfologia) przedstawia objętość czerwonych krwinek do objętości całej badanej objętości krwi.
Wartości referencyjne:
· Mężczyźni: 40-54%.
· Kobiety: 37-47%.
Niski poziom HCT jest obserwowany przy niedokrwistości, przewodnieniu organizmu, hipoproteinemii oraz ciąży.
Wysoki poziom hematokrytu, wysokie HCT może świadczyć o poliglobulii lub czerwienicy. Inne przyczyny to zmniejszona objętość osocza przez odwodnienie lub utratę osocza, do czego dochodzi np. w wyniku powstałych oparzeń lub zapaleniu otrzewnej.
MCV w badaniu krwi, pokazuje średnią objętość erytrocytu.
Wartości referencyjne MCV: 82-92 fl.
Niskie MCV, mikrocytoza wskazuje na anemię, talasemię oraz zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej o charakterze hipertonicznym.
Wysokie MCV określane jest jako makrocytoza, czyli zbyt duża objętość krwinki.
Podwyższenie tego parametru wskazuje na niedokrwistości megaloblastyczne, chorobę alkoholową i marskość wątroby.
MCH w morfologii krwi oznacza średnią masę hemoglobiny w pojedynczym erytrocycie.
Wartości referencyjne: 27-31 pg dla obu płci.
Obniżone MCH w badaniu krwi, interpretuje się jako krwinki niedobarwliwe lub hipochromiczne, które występują w anemii z niedoboru żelaza, nieprawidłowej utylizacji żelaza lub talasemii.
Wysokie wartości parametru MCH to tzw. krwinki nadbarwliwe lub hiperchromiczne, które występują w niedokrwistości megaloblastycznej (z niedoboru witaminy B12 lub kwasu foliowego), marskości wątroby lub sferocytozie wrodzonej.
MCHC w morfologii krwi, to określenie średniego stężenia hemoglobiny w krwince, które jest wyliczane ze stężenia hemoglobiny i wartości hematokrytu.
Wartości referencyjne: 32-36 g/dl (20-22 mmol/l krwinek).
Obniżone MCHC wskazuje na niedokrwistość z niedoboru żelaza, problem z utylizacją żelaza oraz talasemię. Inna przyczyna to zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej.
Wysokie MCHC wskazuje na sferocytozę wrodzonej oraz jest diagnozowane przy niedokrwistości.
Morfologia krwi WBC – białe krwinki
Leukocyty w morfologii krwi, określane inaczej białe krwinki (ang. WBC – white blood cells) są ściśle powiązane z funkcjonowaniem układu odpornościowego.
Wartości referencyjne: 4 000 – 10 000/µl.
Wysokie leukocyty w badaniu krwi, czyli leukocytoza, to podwyższony poziom białych krwinek.
Przyczyny wysokiego WBC to infekcja, przeziębienie, choroby autoimmunologiczne, alergie pokarmowe oraz wzmożona aktywność fizyczna.
Obniżone leukocyty, leukopenia może świadczyć o zaburzeniach ze strony szpiku kostnego, nowotworach oraz chorobach, w których dochodzi do obniżenia odporności np. AIDS.
Neutrofile to granulocyty obojętnochłonne. Miejsce ich powstawania to szpik kostny.
Biorą udział w reakcji odpornościowej organizmu.
Wartości referencyjne: 1 800 – 8 000/µl (60-70%)
Wysokie neutrofile są wynikiem zakażenia wirusowego, bakteryjnego, grzybiczego, pasożytniczego. Występują w białaczce szpikowej, reumatoidalnym zapaleniu stawów oraz dnie moczanowej.
Niski poziom neutrofili towarzyszy niedokrwistości aplastycznej, chorobie autoimmunizacyjnej. Występuje także przy chemioterapii oraz radioterapii.
Eozynofile to granulocyty kwasochłonne, biorące udział w reakcji na pojawienie się zakażeń pasożytniczych oraz alergii.
Wartości referencyjne: 50 – 400/µl (2-4%)
Bazofile, to granulocyty zasadochłonne, biorą udział w reakcji alergicznej, której towarzyszą przeciwciała klasy IgE.
Wartości referencyjne: 0 - 300/µl (0-1%).
Limfocyty to rodzaj leukocytów, które są odpowiedzialne za produkcję cytokin i przeciwciał.
Wartości referencyjne: 1 000 – 5 000/µl (20-45%).
Wysokie limfocyty w badaniu krwi mogą oznaczać przewlekłe stany zapalne wywołane zakażeniem wirusowym lub bakteryjnym.
Niski poziom limfocytów obserwuje się w białaczce, chemioterapii, radioterapii, posocznicy oraz przy zakażeniach wirusem HIV.
Monocyty, przechodzące później w postać makrofagów to należące do leukocytów komórki, które są odpowiedzialne za usuwanie chorobotwórczych patogenów.
Wartości referencyjne: 30 – 800/µl (4-8%).
Płytki krwi w morfologii, inaczej trombocyty są tworzone w szpiku kostnym i biorą udział w procesie krzepnięcia krwi. Są uwalniane do krążącej krwi w momencie wystąpienia krwawienia.
Ilość trombocytów we krwi ulega dobowym wahaniom.
Wartości referencyjne: 150 000 – 400 000/µl
Lek. Michał Dąbrowski