Kaszel – czego jest objawem? Poznaj przyczyny i metody radzenia sobie z kaszlem

kaszel - czego jest objawem?

Kaszel to dolegliwość, która może się pojawić z wielu powodów. Najczęściej wydaje się nam, że kiedy kaszlemy, to się przeziębiliśmy i wielu przypadkach tak jest, jednak kaszel może towarzyszyć również innym chorobom. Czym on jest, kiedy się pojawia i jakie są najlepsze metody radzenia sobie z kaszlem?

Uporczywy kaszel

Kaszel to odruch, który wspomaga oczyszczanie dróg oddechowych ze śluzu i zanieczyszczeń pyłowych, które zawarte są w powietrzu. Dolegliwość ta może mieć różną intensywność. Możliwe, że będziesz głośno chrząkać kilka razy na dobę, ale równie dobrze kaszel może być tak męczący, że uniemożliwi ci normalne funkcjonowanie. To jednocześnie jedna z najczęściej zgłaszanych dolegliwości do pediatrów, alergologów, pulmonologów i lekarzy pierwszego kontaktu.

Kaszel jest odruchem bezwarunkowym, to jeden z mechanizmów obronnych układu oddechowego. Punkty kaszlowe znajdują się w krtani, nosogardzieli, oskrzelach i tchawicy. Niebezpieczny dla zdrowia jest przewlekły kaszel, który trwa przez więcej niż 8 tygodni i wówczas wymaga on diagnozowania. Jeśli trwa do 6 tygodni, to najczęściej nie musimy konsultować się z lekarzem, gdyż objaw powinien ustąpić samoistnie. W zależności od tego, jak długo trwa kaszel, dzieli się go na:

  • Ostry – trwa do 3 tygodni. Jest on najczęściej zgłaszanym do lekarzy rodzajem kaszlu. Z reguły powodowany jest przez infekcje – głównie wirusowe. Chorobie towarzyszą objawy typowe dla ostrych infekcji dróg oddechowych. W tym przypadku sprawdzają się leki o działaniu mukolitycznym i wykrztuśnym. Kaszel ostry może się pojawić m.in. w przebiegu zapalenia płuc, astmy oskrzelowej czy niewydolności serca.
  • Podostry – trwa od 3 do 8 tygodni. Dotyczy do 25 proc. wszystkich przyczyn kaszlu. Jest to kaszel poinfekcyjny, po chorobach spowodowanych przez wirusy i bakterie. Jest on suchy, napadowy, możliwe, że wraz z nim pojawi się niewielkie odkrztuszanie wydzieliny. Przyczyną przedłużającego się kaszlu może być m.in. krztusiec.
  • Przewlekły – trwa powyżej 8 tygodni. Wymaga diagnozowania. Według danych z rynku amerykańskiego najczęstsze jego przyczyny to: astma (w zależności od źródła nawet do 60 proc. przypadków), refluks żołądkowo-przełykowy (do 40 proc. przypadków), zespół ściekania wydzieliny po tylnej ścianie gardła (do 70 proc. przypadków). Diagnostyka leczenia kaszlu przewlekłego powinna obejmować m.in. badanie RTG klatki piersiowej, badania spirometryczne i alergologiczne czy pehametrię przełyku.

Kolejny podział dotyczy produktywności kaszlu i obejmuje:

  • Kaszel suchy – czyli nieproduktywny. Jest on bardzo męczący, duszący, a nawet niebezpieczny, np. po złamaniu żebra, i może prowadzić do omdleń. W tym przypadku nie masz do czynienia z odkrztuszaniem wydzieliny, co objawia się świszczącym oddechem. Kaszel suchy pojawia się bardzo często w przypadku infekcji wirusowej górnych dróg oddechowych. Wówczas wystarczy nawet śmiech czy aktywność fizyczna, aby drogi oddechowe zostały podrażnione i wywołało to kaszel. Lista możliwych przyczyn kaszlu suchego jest bardzo długa. Może on wynikać z przewlekłego zapalenia dróg oddechowych, astmy oskrzelowej, dymu papierosowego, alergii na sierść czy pyłki traw i wielu innych. Kaszel ten najczęściej objawia się uczuciem suchości w gardle i ciągłym odruchem kasłania, który utrudnia nawet spanie. Możesz odczuwać również łaskotanie i drapanie w drogach oddechowych. Jeśli jego przyczyną jest infekcja wirusowa, to najczęściej trwa on kilka dni.  Suchy kaszel może być bardzo uciążliwy, a to, jak należy sobie z nim radzić, zależy m.in. od jego przyczyny.
  • Kaszel wilgotny (kaszel mokry) – nazywany produktywnym. W tym przypadku mamy do czynienia z kaszlem, który jest korzystny, a właściwie niezbędny. W ten sposób organizm usuwa zanieczyszczoną, nagromadzoną wydzielinę oskrzelową. Nie zawsze jednak sam kaszel jest wystarczający, żeby możliwe było usunięcie w ten sposób całej wydzieliny, która pochodzi z gardła, nosa czy oskrzeli. Jeśli jest ona zbyt gęsta i lepka, pomoże lek na kaszel – lek wykrztuśny. Kaszel mokry nie jest tak gwałtowny jak suchy. Najczęściej jest on najsilniejszy w godzinach porannych, kiedy po nocy w drogach oddechowych chorego znajduje się duża ilość wydzieliny. Później jego częstość zdecydowanie maleje, a wręcz chory może odkrztuszać wtedy, kiedy ma taką potrzebę. Mokry kaszel jest następstwem kaszlu suchego. Objawy, jakie mogą wskazywać na mokry kaszel to bóle w klatce piersiowej, drapanie w gardle czy duszności. Wykrztuszoną wydzielinę należy wypluć, co sprawia problem najmłodszym. Należy pamiętać jednak, że połykanie plwociny może podrażniać żołądek i powodować wymioty. Możliwe przyczyny mokrego kaszlu to m.in. alergia, infekcja bakteryjna, mukowiscydoza, zapalenie zatok czy zapalenie płuc.

Mokremu kaszlowi może towarzyszyć wydzielina o różnym wyglądzie i kolorze, co pomaga stwierdzić, jaki jest jego powód:

  • Wydzielina przezroczysta – występuje przy infekcjach wirusowych. Jeśli jest lepka, to może wskazywać na astmę.
  • Wydzielina z czopami i grudkami – może wynikać z mukowiscydozy lub grzybicy dróg oddechowych.
  • Wydzielina krwista – jej przyczyną może być nawet rak płuc, a także zapalenie oskrzeli, gruźlica czy bakteryjne zapalenie płuc.
  • Wydzielina ropna, żółta lub zielona – wskazuje na infekcję o podłożu bakteryjnym, np. zapalenie oskrzeli czy płuc.
  • Gęsta wydzielina w dużych ilościach – może sugerować np. przewlekłe zapalenie oskrzeli.

Kaszel – przyczyny

Pamiętaj, że męczący kaszel nie musi mieć jednej przyczyny. Może on wynikać z kilku chorób jednocześnie, w dodatku w pewnych przypadkach choroby te mogą być ze sobą powiązane. Najczęstsze przyczyny kaszlu to:

  • choroby górnych i dolnych dróg oddechowych,
  • choroby układu pokarmowego,
  • choroby układu sercowo-naczyniowego,
  • gruźlica, krztusiec i inne ostre oraz przewlekłe infekcje,
  • anomalie rozwojowe układu oddechowego,
  • stosowane leki,
  • nowotwór płuc i śródpiersia.

Poważnym problemem jest kaszel przewlekły, który, w zależności od źródła danych, stanowi nawet do 38 proc. wszystkich pierwszorazowych zgłoszeń do specjalistów. Wielu chorych, w obliczu braku diagnozy potwierdzającej przyczynę kaszlu, popada w depresję, obawiając się, że powodem jego występowania jest poważna choroba. Taki duszący kaszel, który nie chce ustąpić, jest powodem frustracji pacjentów. Ze względu na jego uciążliwość, często ograniczają oni jakąkolwiek aktywność. Dodatkowo, kaszel może doprowadzić do innych dolegliwości, takich jak nietrzymanie moczu, bóle w klatce piersiowej czy zaburzenia snu.

Kaszel alergiczny

Kaszel jest jednym z najczęstszych objawów uczulenia na pyłki lub roztocza kurzu domowego. Jak możesz rozpoznać, czy masz do czynienia z kaszlem alergicznym, czy związanym np. z infekcją? Przede wszystkim kaszel alergiczny wynika z kontaktu z alergenem. Katar alergika jest bezbarwny, a sam kaszel może pojawiać się przez cały rok – wszystko zależy od tego, na co jesteś uczulony. Dodatkowe objawy w przypadku kaszlu alergicznego to swędzenie i łzawienie oczu. Kaszel towarzyszący przeziębieniu najczęściej pojawia się w okresie jesienno-zimowym, czyli w czasie najwyższej zachorowalności. Ma on z reguły żółte zabarwienie i występuje razem z takimi objawami, jak ból głowy, stan podgorączkowy lub gorączka. Jakie jest najlepsze rozwiązanie w celu uniknięcia kaszlu alergicznego? Jest nim unikanie alergenów, co jednak może być trudne. Przede wszystkim skorzystaj z konsultacji z lekarzem, który na podstawie badań wykaże, na co jesteś uczulony. Specjalista może też zasugerować stałe przyjmowanie leków, które spowodują, że kontakt z alergenem nie będzie się kończyć kaszlem lub pojawiające się dolegliwości będą mniej uciążliwe.

Kiedy udać się do lekarza?

W jakich przypadkach wystarczy, że weźmiesz tabletki na kaszel, a kiedy żadne domowe sposoby na kaszel nie przyniosą efektu i konieczna jest konsultacja ze specjalistą? Jak już wspomnieliśmy, najczęściej infekcja wirusowa trwa około 3 dni. Z suchym kaszlem możesz sobie poradzić samodzielnie przy pomocy domowych sposobów, ale obserwuj, czy z organizmem nie dzieje się coś niepokojącego. Udaj się do lekarza, kiedy:

  • kaszel jest duszący,
  • infekcji towarzyszy gorączka, która przekracza 38,5 stopnia Celsjusza,
  • mimo stosowanych preparatów kaszel suchy nie przekształca się w wilgotny,
  • suchemu kaszlowi towarzyszą wymioty.

Z pomocy specjalisty skorzystaj również w przypadku jakichkolwiek wątpliwości związanych z chorobą lub jeśli uważasz, że dolegliwości zamiast słabnąć, są coraz poważniejsze.

Domowe sposoby na kaszel

Jak już wiesz, z kaszlem możesz sobie poradzić bez wizyty u lekarza. Istnieje wiele domowych sposobów, które przyniosą ulgę i sprawią, że kaszel szybciej ustąpi. Żeby uzyskać taki efekt:

  • Używaj rozgrzewającej maści – smaruj nią plecy lub klatkę piersiową, możesz dodatkowo  oklepywać plecy chorego, co powinno ułatwić usuwanie wydzieliny. Maści tego typu otrzymasz bez recepty w aptece, najczęściej zawierają one naturalne wyciągi z ziół i olejki.
  • Rób inhalacje na kaszel – do gorącej wody dodaj kilka kropli olejku, np. lawendowego. Możesz użyć również rumianku. Następnie zacznij wdychać aromatyczną parę wodną.
  • Pij syrop na kaszel – może to być gotowy syrop na kaszel mokry lub syrop na kaszel suchy. Są również dostępne na rynku produkty, które działają na oba rodzaje kaszlu.
  • Przygotuj syrop z cebuli – możesz samodzielnie przygotować syrop na kaszel. Potrzebujesz do tego cebuli i cukru lub miodu. Cebulę pokrój w plastry. Warstwy układaj w słoiku, każdą przełóż łyżką miodu lub cukru. Dodatkowo możesz dołożyć pokrojony na niewielkie kawałki czosnek. Po odstaniu kilku godzin syrop powinien być gotowy – możesz go pić kilka razy dziennie.
  • Jedz czosnek – ma m.in. właściwości przeciwbakteryjne. Możesz go spożywać w różnej postaci. Np. pokrój ząbek na niewielkie kawałki i zjedz na kanapce. Innym sposobem jest dodanie zgniecionego czosnku do szklanki ciepłego mleka i wypicie takiego napoju.

lek. Michał Dąbrowski

Źródła:

https://www.mp.pl/pacjent/pulmonologia/lista/72208,przewlekly-kaszel