Cynk i selen – jakie mają działanie? W jakich produktach występują?

Cynk i selen znane są przede wszystkim ze swojego wpływu na funkcjonowanie tarczycy. Pełnią jednak znacznie więcej funkcji, np. cynk jest niezwykle ważny dla zdrowej skóry, włosów i paznokci, a oba te pierwiastki bywają wykorzystywane pomocniczo w leczeniu chorób reumatycznych. Dowiedz się więcej o cynku i selenie, poznaj ich wpływ na organizm oraz źródła w diecie!

Selen i cynk – działanie

Selen z cynkiem mają niebagatelne znaczenie dla pracy tarczycy, przez co kontrolowanie ich poziomu jest niezwykle ważne w przypadku osób cierpiących na jej niedoczynność bądź na chorobę Hashimoto. Często są one też stosowane wspierająco w leczeniu chorób reumatycznych, w tym choroby o podłożu autoimmunologicznym RZS, co oznacza reumatoidalne zapalenie stawów.

Cynk jest pierwiastkiem, który występuje w strukturze ponad 200 enzymów ludzkiego organizmu. Dlatego jest on niezbędny dla jego właściwego funkcjonowania. Pierwiastek ten jest także niezwykle ważny dla zdrowia skóry, włosów i paznokci. Ma on wpływ nie tylko na ich wygląd, lecz także funkcje, np. usprawnia gojenie się ran. Odpowiada on również za właściwą pracę trzustki, w tym za prawidłowe wydzielanie insuliny, dlatego jego właściwy poziom jest ważny dla diabetyków. Wspomaga on też pracę układu krążenia, poprawia odporność organizmu, a także pozytywnie wpływa na układ kostny. Cynk ma również wpływ na płodność oraz odpowiada za dojrzewanie płciowe.

Selen odpowiada za prawidłowe działanie enzymów w ciele człowieka i jest on składnikiem około 20 z nich, a przy tym chroni jego komórki przed toksynami czy działaniem wolnych rodników. Dodatkowo wspomaga funkcjonowanie układu nerwowego, w tym również wpływa na odpowiedni nastrój. Selen wspomaga też pracę układu sercowo-naczyniowego i ma zdolność zapobiegania stanom zapalnym.

Normy cynku i selenu w diecie

W przypadku cynku i selenu dzienne zapotrzebowanie będzie zależeć głównie od wieku, a normy cynku w okresie dorastania i po nim również od płci. Dla cynku normy wyglądają następująco:

dzieci do 3. roku życia – 3 mg,
dzieci do 9. roku życia – 5 mg,
dzieci do 12 roku życia – 8 mg,
dziewczęta w okresie dorastania – 9 mg,
chłopcy w okresie dorastania oraz dorośli mężczyźni – 11 mg,
dorosłe kobiety – 8 mg.

U kobiet zapotrzebowanie na cynk wzrasta w czasie ciąży, kiedy to wynosi 11 mg na dobę, a także w okresie karmienia, kiedy wynosić ono będzie 12 mg.

Dla selenu rekomendowane są następujące normy spożycia:

dzieci do 6. miesiąca życia – 15 µg,
dzieci do 3. roku życia – 20 µg,
dzieci do 9. roku życia – 30 µg,
dzieci do 12. roku życia – 40 µg,
dzieci i młodzież do 18. roku życia oraz osoby dorosłe – 55 µg.

Normy spożycia selenu również zmieniają się u kobiet ciężarnych i karmiących. W ciąży będą one wynosić 60 µg, a w okresie laktacji aż 70 µg.

Porównując normy cynku i selenu, łatwo można dostrzec, że zapotrzebowanie na ten pierwszy pierwiastek jest znacznie większe. Nie oznacza to jednak, że jest on ważniejszy dla ludzkiego organizmu. Obie te substancje mają ogromny wpływ na prawidłowe funkcjonowanie całego ciała.

Niedobór cynku i selenu – objawy

Niedobór cynku wiąże się przede wszystkim z obniżeniem odporności organizmu i powiązaną z tym większą podatnością na infekcje. Co więcej, bardzo często symptomom tym towarzyszy ciągłe poczucie zmęczenia, a także zaburzenia koncentracji.

Niedobory cynku mogą także prowadzić do znacznego zmniejszenia apetytu. Jest to skutkiem zaburzeń funkcjonowania układu nerwowego, a konkretnie przewodzenia impulsów związanych ze zmysłami, takimi jak smak i węch.

Typowym objawem niedoboru cynku są także problemy skórne. Nie tylko pogarsza się jej ogólny stan, lecz także występują problemy z gojeniem się ran. Mogą pojawić się też inne kłopoty, np. zajady. Zbyt mała ilość cynku dostarczanego do organizmu może też wywoływać łamliwość paznokci oraz wypadanie włosów.

Czasem w niedoborach cynku może wystąpić też anemia oraz problemy związane z niedoborem witaminy A, ponieważ pierwiastek ten bierze udział w jej metabolizmie.

Do objawów niedoboru selenu zalicza się przede wszystkim problemy z układem krążenia, w tym nawet niewydolność serca. Zdarzają się też choroby naczyń krwionośnych, niewydolność nerek, a także stany depresyjne. Zmniejszoną ilość selenu obserwuje się też u chorych na ostre zapalenie trzustki.

Niedobory cynku i selenu wiążą się też z zaburzoną pracą tarczycy, a ich niższy poziom widoczny jest w wynikach badań cierpiących na choroby reumatoidalne, w tym na RZS.

Nadmiar cynku i selenu w organizmie – czym może grozić?

Chociaż brak odpowiedniej ilości tych pierwiastków w organizmie może wiązać się z przykrymi dolegliwościami, przedawkowanie cynku i selenu również niesie ze sobą pewne konsekwencje. W przypadku nadmiaru cynku objawy najczęściej dotyczą one funkcjonowania układu pokarmowego. Mogą wtedy pojawić się bóle brzucha, nudności, wymioty oraz biegunki. Czasem do objawów nadmiaru cynku w organizmie należeć będzie także jego toksyczny wpływ na komórki nerwowe.

Nadmiar selenu występuje rzadziej, niż w przypadku cynku, jednak może on być niezwykle groźny. Poza wypadaniem włosów łamliwością paznokci czy zapaleniami skóry może dojść również do uszkodzenia wątroby, czy nerek. Zbyt wysoka podaż selenu ma bowiem działanie toksyczne. Często w zatruciu selenem występuje również nerwowość, drażliwość, nudności, wymioty, biegunki, nadmierna potliwość, a nawet stany depresyjne.

Cynk i selen – występowanie

Poza wiedzą, na co pomogą cynk i selen, ważna jest również świadomość ich występowania w żywności. W przypadku cynku wyjątkowo cennym źródłem tego pierwiastka będą ostrygi, których 100 g może zawierać go od 60 do nawet 90 mg. Jego spore ilości można też znaleźć w wątróbce i żółtkach jaj. Dobrym źródłem będzie też nabiał, ryby czy inne niż ostrygi owoce morza. Warto pamiętać, że cynk i selen najlepiej wchłania się właśnie z produktów pochodzenia zwierzęcego. Nie oznacza to jednak, że dieta wegańska jest całkowicie pozbawiona tych pierwiastków. Cynk jest w niej obecny przede wszystkim dzięki nasionom, np. sezamowi, pestkom słonecznika czy pestkom dyni. Można go też znaleźć w nerkowcach, zarodkach pszennych, kakao czy oleju lnianym.

Selen również znajdować się będzie głównie w pokarmach pochodzenia zwierzęcego. Będą to przede wszystkim podroby, mleko i jego przetwory, ryby i owoce morza, a także wszelkie inne produkty mięsne. Weganie znajdą ten pierwiastek głównie w pieczywie oraz drożdżach, a także czosnku, grzybach oraz suchych nasionach roślin strączkowych.

Większość osób jest w stanie zapewnić sobie odpowiednią podaż cynku i selenu wraz z dietą. Dlatego przed sięgnięciem po suplementy, jak witaminy z selenem i cynkiem, warto wykonać badania, czy rzeczywiście są one potrzebne organizmowi.

lek. Michał Dąbrowski

Źródła:

http://www.izz.waw.pl/attachments/article/33/NormyZywieniaNowelizacjaIZZ2012.pdf