Ból twarzy – przyczyny, objawy, rodzaje. Co może oznaczać?

Ból twarzy może mieć różne podłoże i bardzo często towarzyszy występowaniu poważnych chorób, które poprzez ból twarzy manifestują toczący się stan zapalny. Najczęściej ból skóry twarzy przy dotyku występuje w ostrym bólu zęba lub zapaleniu zatok. Jakie są przyczyny bólu twarzy i jakie choroby zwiastuje?

Ból twarzy – skąd pochodzi ból?

Objawy bólu twarzy najczęściej pochodzą z wewnątrz jamy czaszki lub zespół bólowy obejmuje okolice twarzy i głowy. Ból twarzy może być objawem towarzyszącym występowaniu wielu chorób związanych ze strukturami anatomicznymi głowy. 

Ból twarzy – rodzaje

Ból twarzy najczęściej jest związany z zapaleniem zatok oraz bólem zębów. Objawy bólowe są wówczas bardzo mocno nasilone i pacjent odczuwa uporczywy ból okolic twarzy. 

· Ból twarzy powierzchniowy występuje wówczas, gdy źródło bólu jest umiejscowione w powłokach skórnych.

· Ból twarzy może pochodzić także ze stawów zlokalizowanych w obrębie głowy oraz tkanek wewnątrzczaszkowych. 

· Ból twarzy powstały w wyniku procesu zapalnego, złamania kości czaszki, albo uszkodzenia stawu skroniowo-żuchwowego, kiedy następuje podrażnienie receptorów bólowych. 

· Ból twarzy neuropatyczny, który powstaje na skutek uszkodzenia korzeni rdzeniowych i nerwów czaszkowych to ból neuropatyczny. 

· Ból twarzy neuralgiczny, tak zwany nerwoból najczęściej występuje u osób w średnim wieku i starszych. 

· Ból twarzy o charakterze neuropatycznym o różnym pochodzeniu. Może być powiązany z występowaniem takich chorób jak m.in. borelioza lub wynikać z zatrucia np. chemikaliami. 

· Ból twarzy ośrodkowy jest spowodowany podrażnieniem neuronów ośrodkowych.

· Ból twarzy psychogenny towarzyszy chorobom o podłożu psychicznym. 

Ból twarzy w odróżnieniu od innych dolegliwości bólowych przejawia się dość nietypowo. Umowną linią graniczną, według której rozpoznawany jest ból twarzy, przebiega od brwi, przez niżej osadzone oczodoły, aż do szczęki. 

Dolegliwości bólowe w obrębie twarzy mogą występować jako:

· ból skroni;

· ból zatok;

· ból w łuku brwiowym;

· ból policzka;

· ból kości policzkowej;

· ból kości jarzmowej;

· ból w podbródku;

· ból szczęki;

· ból żuchwy i szyi;

· pieczenie twarzy i oczu;

· pieczenie uszu;

· pieczenie policzka.

Diagnostyka bólu twarzy

Ból twarzy najczęściej jest bardzo ściśle powiązany z występowaniem schorzenia, które dotyczy określonych struktur anatomicznych głowy. Jednakowo charakter bólu twarzy, intensywność, sposób promieniowania oraz czas trwania bólu mogą wskazywać na konkretną chorobę. Dodatkowo bardzo istotne będzie stwierdzenie występowania innych objawów.

Ból twarzy - objawy współtowarzyszące: 

· choroby o podłożu psychicznym (depresja, nerwica);

· przewlekły stres;

· bezsenność;

· obniżenie masy ciała;

· symptomy ze strony układu ruchu;

· zmniejszenie aktywności fizycznej. 

Metody diagnostyczne bólu twarzy:

· badanie elektromiograficzne (EMG);

· badanie elektroneurograficzne (ENG);

· ocena napięcia mięśni;

· ocena poziomu odczuwanego bólu;

· ocena odruchów skórnych. 

Przypisanie odczuwanego przez pacjenta bólu twarzy konkretnemu schorzeniu warunkuje rozpoczęcie celowanej terapii, czego efektem powinno być uśmierzenie dolegliwości bólowych. W wielu przypadkach, szczególnie jeśli problemem jest występowanie neurogennego bólu twarzy przyczyna powstawania, może pozostać nieznana i ból twarzy leczy się wyłącznie objawowo. Wówczas wprowadza się farmakoterapię z wykorzystaniem leków o różnych mechanizmach działania, co daje największą skuteczność terapeutyczną.

Ból twarzy - przyczyny

Występowanie bólu twarzy, bólu policzka, bólu kości jarzmowej i bólu skóry twarzy przy dotyku może mieć różne podłoże. Zdiagnozowanie pierwotnej przyczyny, z której wywodzi się ból twarzy, zapewni możliwość wprowadzenia odpowiedniej terapii. 

Przyczyny bólu twarzy:

· nerwobóle – trójdzielny, językowo-gardłowy, nadoczodołowy, potyliczny i inne;

· schorzenia jamy ustnej: próchnica oraz ból zęba i przyzębia;

· choroby migdałków i ślinianek;

· zapalenie gardła i krtani;

· zapalenie stawu skroniowo-żuchwowego – ból żuchwy odczuwany podczas przeżuwania pokarmu;

· zapalenie zatok;

· zakażenie półpaścem;

· zapalenie tętnicy skroniowej;

· zapalenie nerwu wzrokowego;

· Zespół Ramsaya-Hunta;

· Zespół Raedera;

· Zespół nerwu uszno-skroniowego (Zespół Łucji Frey);

· Napad jaskry;

· Neuropatie nerwów czaszkowych w przebiegu cukrzycy

· Choroby neurologiczne m.in. stwardnienie rozsiane.

Ból twarzy nie występuje jako oddzielna jednostka chorobowa, ale jest objawem współtowarzyszącym, który występuje w przebiegu innych chorób. Znalezienie przyczyny, która ma bezpośrednie przełożenie na ból twarzy, umożliwia wprowadzenie leczenia i wyeliminowanie dolegliwości bólowych. 

Neuropatie, jako przyczyny bólu twarzy 

1.    Neuralgia nerwu trójdzielnego.

Ból twarzy odczuwany z jednej strony to zwykle nerwoból określany jako neuralgia trójdzielna. Charakteryzuje się nagłymi napadami bólu, których czas trwania wynosi kilka sekund, kiedy to obserwuje się miejscową powierzchniową przeczulicę, po czym ustępuje samoistnie. Może być także odczuwane palenie i pieczenie twarzy. Rwący ból twarzy, a w szczególności ból żuchwy i ból policzka przebiega wzdłuż nerwu i powoduje mimowolny grymas, wykrzywienie twarzy i jest na tyle silny, że uniemożliwia wykonywanie takich czynności jak mówienie, jedzenie, czy picie. Odczuwany jest ból dziąseł i ból szczęki, dlatego żucie i przełykanie oraz kontakt z gorącym lub zimnym płynem może wywołać napad silnego bólu. W związku z uporczywymi dolegliwościami w obrębie twarzy pacjent często wręcz unika spożywania pokarmów, co powoduje utratę masy ciała. W większości przypadków chory miewa kilka do kilkunastu ataków bólu twarzy w ciągu doby. Jednak częstotliwość napadów postępuje i ataki bólu trwają coraz dłużej, a w skrajnych sytuacjach może dochodzić do odczuwania ciągłego bólu twarzy. Etiologia neuralgii nerwu trójdzielnego jest do tej pory niepoznana. 

2.    Nerwoból językowo-gardłowy.

Ból twarzy wywołany nerwobólem językowo-gardłowym obejmuje dolegliwościami nasadę języka, migdałki podniebienne oraz odczuwany jest ból podniebienia oraz ból żuchwy. Podobnie jak w neuralgii trójdzielnej pacjent ma trudności w wykonywaniu podstawowych czynności związanych z jamą ustną takimi jak mówienie, ziewanie, przyjmowanie pokarmu, kasłanie czy śmianie się. Często nerwobólowi językowo-gardłowemu towarzyszy łzawienie, ślinotok, zaczerwienienie lub pieczenie twarzy. Obserwowane są przypadki obniżenia ciśnienia tętniczego i zwolnionej akcji serca, co może powodować omdlenia. Napady bólu mogą występować przez okres kilku tygodni do kilku miesięcy. Najczęściej przyczyna występowania tej neuralgii jest nieznana. Zidentyfikowane schorzenia, przy których występuje to stwardnienie rozsiane, stany zapalne oraz choroby nowotworowe zlokalizowane w miejscu przebiegu nerwu.

3.    Ból twarzy po półpaścu. 

Nerwoból po półpaścu spowodowany jest wirusem HSV, który umiejscawia się na długości nerwów czuciowych. Ból twarzy i okolic głowy w początkowym etapie po zakażeniu ma charakter receptorowy, a postać neuropatii osiąga w okresie późniejszym, nawet po kilku tygodniach od zdiagnozowania choroby. Występujący ból twarzy odczuwany jako rwący, napadowy, ciągły i dodatkowo mogą wystąpić zmiany skórne w postaci wysypki i pieczenie twarzy. Zmiany mogą dotyczyć każdego nerwu czuciowego, w tym nerwu trójdzielnego oraz nerwu ocznego, co powoduje łzawienie.  

Lek. Michał Dąbrowski