Ból kręgosłupa – przyczyny, leczenie, rodzaje
Ból kręgosłupa to najczęstsze schorzenie układu szkieletowo-kostnego. W krajach wysokorozwiniętych bóle pleców sięgają rozmiarów epidemii. Dolegliwości bólowe kręgosłupa w dużej mierze wynikają z siedzącego trybu życia i braku aktywności fizycznej. Jakie jeszcze mogą być przyczyny bólu pleców i jak wygląda leczenie bólu kręgosłupa?
Co to jest kręgosłup?
Ból kręgosłupa to ogromny problem nie tylko medyczny, ale i społeczno-ekonomiczny, często wykluczający część społeczeństwa z życia zawodowego.
Kręgosłup u człowieka pełni wiele funkcji w układzie ruchu. Jest swoistym rusztowaniem układu kostno-stawowo-mięśniowego.
U dorosłego człowieka kręgosłup osiąga długość około 70 cm, jednak parametr ten jest warunkowany przez cechy osobnicze.
Kręgosłup posiada trzy anatomiczne krzywizny:
· lordoza szyjna;
· kifoza piersiowa;
· lordoza lędźwiowa.
Kręgosłup jest zbudowany z 33-34 kręgów, które dzielą się na tak zwane odcinki kręgosłupa: szyjny, piersiowy, lędźwiowy, krzyżowy oraz guziczny. Pracuje w trzech osiach: poprzecznej (przód i tył), strzałkowej (prawo i lewo) i pionowej (rotacyjnej - obroty ciała).
Ważnym zadaniem, jakie pełni kręgosłup, obok funkcji podporowej i ruchowej, jest ochrona rdzenia kręgowego przed uszkodzeniem, a dzięki sprężystości uzyskiwanej dzięki pracy krążków międzykręgowych pełni funkcję amortyzującą, co zabezpiecza układ nerwowy przed urazami mechanicznymi.
Dolegliwości bólowe kręgosłupa
Ból kręgosłupa z pewnością ma związek z przeciążeniami, na jakie narażamy kręgosłup w trakcie całego życia. Nadmierna eksploatacja, brak odpowiedniej profilaktyki oraz nadmierna masa ciała to podstawowe powody tego, że boli nas kręgosłup. Bóle pleców nasilają się wraz z wiekiem i mogą dotyczyć zarówno osób, które pracują ciężko fizycznie, jak i pracowników umysłowych, którzy spędzają długie godziny za biurkiem.
Ból pleców zlokalizowany jest wzdłuż pionowej osi grzbietu. Zwykle ból kręgosłupa spowodowany jest zmianami zwyrodnieniowymi w poszczególnych odcinkach lub też może występować ból całych pleców. Rzadziej ból kręgosłupa wywołany jest przez uraz mechaniczny, do którego może dojść w wyniku np. wypadku.
Ból w odcinku lędźwiowym – co może oznaczać?
Dolegliwości bólowe mogą dotyczyć poszczególnych odcinków kręgosłupa, jak np. ból w górnej części pleców lub wybranych punktów, a najbardziej charakterystyczny i najczęściej występujący wśród pacjentów jest ból kręgosłupa w odcinku lędźwiowym.
Ból kręgosłupa lędźwiowego zwykle związany jest z występowaniem tak zwanej rwy kulszowej. Jest to choroba kręgosłupa spowodowana zmianami przeciążeniowymi w odcinku lędźwiowym, które są przyczyną powstawania dyskopatii. Silny ból występujący w ataku rwy kulszowej jest spowodowany zmianami w krążku międzykręgowym, kiedy jądro miażdżyste uwypukla się i wychodząc z pierścienia włóknistego, powoduje ucisk na nerwy. Zmiany zwyrodnieniowe w tym obszarze powodują kompresję nerwów rdzeniowych, z których wychodzi największy nerw obwodowy, czyli nerw kulszowy.
Objawy rwy kulszowej:
· rozrywający ból w odcinku lędźwiowym;
· promieniowanie bólu po jednej stronie ciała;
· przeszywający ból „idący” od krzyża, przez pośladek, po tył nogi;
· drętwienie kończyn dolnych;
· uczucie mrowienia;
· ograniczenie lub brak czucia na powierzchni nogi;
· osłabienie odruchów.
Przyczyny bólu kręgosłupa
Ból kręgosłupa może mieć różne podłoże, jednak istnieje duża grupa czynników, które będą sprzyjały pojawieniu się całego spektrum dolegliwości kręgosłupa.
1. Siedzący tryb życia.
Ból kręgosłupa jest to najczęściej występujące schorzenie, które dotyka osób prowadzących siedzący tryb życia. Zwykle są to bóle szyi i pleców, które wynikają z nieprawidłowej postawy podczas wykonywania codziennych obowiązków zawodowych lub niewłaściwie urządzonego stanowiska pracy. Należy wówczas zwrócić uwagę na ergonomię, czyli dostosowanie zarówno krzesła, biurka, położenia klawiatury, jak i wysokości monitora pod indywidualne potrzeby.
2. Brak aktywności fizycznej.
Niewystarczająca dawka wysiłku fizycznego jest ściśle powiązana z siedzącym trybem życia. O ile trudno jest zmienić rodzaj wykonywanej pracy, o tyle o aktywność ruchowa na co dzień zadbać może każdy, u kogo pojawią się pierwsze symptomy bólu kręgosłupa. Wymuszenie pracy kręgosłupa w poszczególnych płaszczyznach wpływa na jego ruchomość, wzmocnienie mięśni pleców, pracę stawów i elastyczność więzadeł. Ogromne znaczenie dla zminimalizowania dolegliwości bólowych ze strony kręgosłupa będą miały wszystkie ćwiczenia rozciągające oraz zajęcia ruchowe typu joga, czy pilates.
3. Otyłość.
Ból kręgosłupa może być konsekwencją nadmiernej masy ciała. Przeciążenia, jakich doznaje szkielet osoby otyłej, podczas wykonywania najprostszych codziennych czynności, są czasem niewspółmierne do możliwości kręgosłupa. Dochodzi wówczas do zmniejszenia przestrzeni międzykręgowych, dyskopatii, wypuklin, przepuklin i innych zmian zwyrodnieniowych w poszczególnych odcinkach kręgosłupa.
4. Złe nawyki.
Bóle kręgosłupa mogą być wywołane złymi nawykami, które mogą wynikać z braku świadomości co do profilaktyki związanej z pracą kręgosłupa. Można tutaj wspomnieć o noszeniu ciężkich toreb i plecaków na jednym ramieniu, nieprawidłowej pozycji podczas spożywania posiłków, bądź zwykłego relaksu na kanapie. Opieka nad dzieckiem, noszenie i podnoszenie pociechy może także prowadzić do szeregu przeciążeń zarówno mięśni, stawów, jak i pleców. Do tego warto wspomnieć o niewłaściwym ułożeniu ciała podczas snu, zbyt miękkim lub zbyt twardym materacu i nieodpowiedniej poduszce.
Ból kręgosłupa – przyczyny zdrowotne
Ból kręgosłupa może być spowodowany występowaniem poważnych chorób, które mają przełożenie na układ kostno-stawowy.
Choroby i dolegliwości, przy których występuje ból kręgosłupa:
· stany zapalne organizmu o różnej etiologii;
· zwyrodnienie kanału kręgowego;
· nieprawidłowe ułożenie kręgów;
· zmiany degeneracyjne w obrębie krążka międzykręgowego;
· bolesne miesiączki mogą wywoływać ból kręgosłupa promieniujący do miednicy;
· zaburzenia neurologiczne;
· choroby nowotworowe.
Bóle kręgosłupa – jak leczyć?
Leczenie bólu kręgosłupa powinno rozpocząć się od właściwej diagnozy. W pierwszej kolejności należy ustalić miejsce, gdzie ból jest zlokalizowany, czy jest to ból całych pleców, ból dolnej, czy górnej części pleców oraz podczas wykonywania których czynności, ból kręgosłupa jest najbardziej odczuwalny. Lekarzem, który zajmuje się szeroko pojętym układem ruchu, w tym przypadkami bólu kręgosłupa jest specjalista ortopeda, który zawsze na wstępie przeprowadza wnikliwy wywiad z pacjentem. Przede wszystkim należy ustalić, czy ból kręgosłupa nie jest wynikiem urazu mechanicznego. Często nawet z pozoru niegroźny wypadek, może przyczynić się do poważnych problemów z kręgosłupem, a dolegliwości mogą wystąpić nawet w ciągu kilku tygodni od zdarzenia. Dlatego zawsze w przypadku wystąpienia zdarzenia losowego, podczas którego mógł ucierpieć nasz kręgosłup, warto sprawdzić, czy nie doszło do nawet nieznacznego przemieszczenia kręgów.
Badania, które mieszczą się w obrębie diagnostyki dolegliwości kręgosłupa to: badanie RTG, tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny.
Jeżeli chodzi o leczenie ostrego bólu kręgosłupa, stosuje się leki przeciwbólowe, przeciwzapalne podawane doustnie, w czopkach lub zastrzykach.
Lekarze zalecają także określone zabiegi rehabilitacyjne, aby poprawić ruchomość i zniwelować dolegliwości bólowe kręgosłupa. Zabiegi operacyjne wykonywane są w skrajnych sytuacjach, kiedy dochodzi do drętwienia kończyn, które uniemożliwia poruszanie lub kiedy występują zaburzenia pracy zwieraczy. Ze względu na ryzyko komplikacji pooperacyjnych i bliskość rdzenia kręgowego podczas zabiegu, takie rozwiązanie traktuje się jako ostatnią deskę ratunku przy uporczywym bólu kręgosłupa.
Lek. Michał Dąbrowski