Bezgłos (utrata głosu) – czym jest? Przyczyny, leczenie

Bezgłos jest zaburzeniem, w wyniku którego dochodzi do utraty możliwości wydobywania dźwięków. Utrata głosu może mieć różne podłoże, jednak najczęściej jest związana z chorobami dróg oddechowych, w których przebiegu dochodzi do nieprawidłowego przebiegu procesu fonacji. W jakich jeszcze schorzeniach występują problemy z głosem i bezgłos?

Na czym polega powstawanie głosu?

Głos powstaje w krtani z udziałem fałd głosowych, potocznie zwanych strunami. Zadaniem mięśni oddechowych w procesie tworzenia głosu jest przekazanie powietrza na struny głosowe. Podczas wydychania powietrza z płuc, znajdujące się po obu stronach krtani struny głosowe wprawiane są w ruch. Przed wydechem fałdy głosowe ściśle przylegają do siebie, przez co szpara głośni jest zamknięta. Pod wpływem ciśnienia wydychanego powietrza, fałdy głosowe rozsuwają się, po czym powracają do pierwotnego ułożenia. Powstawanie dźwięku spowodowane jest drganiami powietrza, do których dochodzi poprzez wielokrotne zwieranie i rozwieranie fałdów głosowych. Powstający w krtani głos jest pozbawiony siły i barwy, którą zyskuje dopiero poprzez przejście przez gardło, usta oraz nos, czyli tak zwane jamy rezonacyjne. Funkcja fonacyjna, jaką pełni krtań jest regulowana świadomie lub podlega kontroli autonomicznej. Koordynacja mięśni oddechowych, głosowych i artykulacyjnych zachodzi odruchowo. 

Składowe akustyczne głosu:

·      barwa;

·      częstotliwość;

·      poziom głośności;

·      czas trwania dźwięku. 

Artykułowanie głosek jest możliwe dzięki pracy mięśni głosowych języka, warg i podniebienia. Głos może cechować emocjonalne zabarwienie, które jest regulowane przez śródmózgowie. 

Zarówno ton głosu, jak i barwa zależą od płci i wieku oraz zmieniają się w trakcie życia. Przykładem może być zmiana barwy głosu, do której dochodzi w okresie dojrzewania tzw. mutacja głosu występująca u chłopców.

Zaburzenia głosu – jak powstają?

Utrata głosu może być spowodowana, oprócz wcześniej wspomnianych infekcji dróg oddechowych zaburzeniami natury anatomicznej lub psychicznej. Bezgłos jest problemem nie tylko zdrowotnym, ale także niesie ze sobą konsekwencje związane z ograniczonym kontaktem z otoczeniem. Osoba cierpiąca na afonię często musi zmagać się z prostymi z pozoru czynnościami jak zakupy w sklepie, rozmowa telefoniczna, czy załatwienie sprawy urzędowej. Największy problem pojawia się wówczas, kiedy narząd głosu jest wykorzystywany do wykonywania pracy zarobkowej. Dotyczy to takich grup zawodowych jak nauczyciele, aktorzy, piosenkarze, prezenterzy oraz wiele innych zawodów. U tych osób przed utratą głosu występuje chrypka i drapanie w gardle. Barwa głosu staje się ochrypła i szorstka.

W laryngologii dzieli się afonię na:

· bezgłos mechaniczny, który jest spowodowany uszkodzeniem fałdów głosowych;

· bezgłos skurczowy, to schorzenie wynikające z mocnego napięcia mięśni wewnętrznych i zewnętrznych krtani; co uniemożliwia wydawanie dźwięku;

· bezgłos neurogenny, który jest wywołany przez uszkodzenie nerwu krtani;

· bezgłos histeryczny spowodowany przeżywaniem bardzo silnych emocji. 

Utrata głosu u dziecka może wiązać się z wadami wrodzonymi takimi jak niedorozwój fałd głosowych lub rozszczep krtani. 

Przyczyny utraty głosu 

W zależności od etiologii czas trwania zaburzenia, jakim jest utrata głosu, może się różnić. Jeżeli przyczyną afonii jest choroba dróg oddechowych np. zapalenie krtani (zapalenie strun głosowych) lub zapalenie gardła, głos powinien wrócić kilka dni po wdrożeniu leczenia. Jeżeli jednak bezgłos utrzymuje się przez dłuższy czas lub pojawia się niespodziewanie, warto wówczas wdrożyć głęboką diagnostykę, gdyż mogło dojść do uszkodzenia mechanicznego uszkodzenia krtani lub utrata głosu ma przyczynę psychogenną. 

1.    Zapalenie krtani.

Zapalenie krtani to schorzenie, w którym rozwija się stan zapalny błon śluzowych górnego odcinka układu oddechowego. Może mieć postać ostrą lub przewlekłą. Zapalenie strun głosowych spowodowane infekcją wirusową jest przykładem ostrego zapalenia krtani. Przedłużający się stan zapalny w obrębie krtani prowadzi do stanu przewlekłego, zwykle spowodowany niewłaściwym leczeniem ostrego zapalenia strun głosowych. Czynnikami, które dodatkowo mogą obciążać krtań, podrażniać i wysuszać błonę śluzową są niekorzystne warunki atmosferyczne, palenie papierosów i spożywanie alkoholu.

Objawy zapalenia krtani:

• chrypka;
•  uczucie drapania w gardle;
•  kaszel;
• ból podczas przełykania;
• osłabienie organizmu, zmiana barwy lub utrata głosu. 

Dodatkowo choremu może towarzyszyć osłabienie, ogólne rozbicie i podwyższona temperatura ciała lub gorączka. 

Zapalenie krtani powinno być skonsultowane z lekarzem, który wdroży właściwą schorzeniu farmakoterapię. 

2.    Afonia organiczna.

Afonia organiczna spowodowana jest niedowładem mięśni krtani, które są zbyt słabo napięte, zwiotczałe i osłabione, wskutek czego są oddalone od siebie i niemożliwe jest wytworzenie dźwięku. 

Ten rodzaj bezgłosu może być także wywołany uszkodzeniami anatomicznymi mięśni krtani.

Przyczyny bezgłosu o pochodzeniu organicznym:

• mechaniczne uszkodzenie krtani (szkieletu, mięśni, stawów);
•  wrodzone wady krtani;
• choroby nowotworowe krtani;
• choroby autoimmunologiczne mięśni (miastenia);
• zaburzenia neurologiczne. 

3.    Afonia czynnościowa. 

Utrata głosu bez bólu gardła może zwiastować schorzenie zwane afonią czynnościową (psychogenną). W tych przypadkach najczęściej dochodzi do nagłej utraty głosu przy jednoczesnym przeżywaniu bardzo silnych emocji. Nie ma to wówczas w związku z uszkodzeniem krtani i nie jest to utrata głosu występująca przy przeziębieniu. Bezgłos o podłożu psychicznym może wystąpić nagle lub postępować w czasie. Podstawą leczenia jest właściwa diagnostyka w kierunku afonii czynnościowej. Błędem jest terapia farmakologiczna, która jest stosowana podczas zwyczajowego zapalenia strun głosowych. W przypadku podejrzeń bezgłosu psychogennego należy przypadek skonsultować z doświadczonym psychiatra oraz foniatrą. 

Przyczyny bezgłosu o pochodzeniu czynnościowym:

• traumatyczne przeżycia;
• nerwica, czyli zaburzenia lękowe;
• długotrwałe napięcie psychiczne;
• zaburzenia osobowości;
• histeria;
• silny stres o charakterze przewlekłym.

Utrata głosu – jak leczyć?

Specjalistą z ramienia medycyny w przypadku, gdy wystąpią problemy z głosem, np. zmiana barwy głosu, obniżenie głosu, zmiana tonacji głosu, zanik głosu lub zaburzenia głosu u dzieci jest lekarz laryngolog. W sytuacji, jeśli dojdzie do nagłej utraty głosu bez bólu gardła i wykluczone zostanie zapalenie strun głosowych, niezbędna może okazać się pomoc psychiatry oraz psychologa. 

Bezgłos – metody wspomagające leczenie:

·      rehabilitacja głosowa;

·      terapia foniatryczna (wzmocnienie toru oddechowego, praca z jamami rezonacyjnymi i elementami narządu mowy);

·      inhalacje;

·      jonoforeza;

·      galwanizacja.

Lek. Michał Dąbrowski