Apatia (ociężałość) – co to jest, przyczyny, objawy, leczenie

Apatia, ociężałość to stan mający podłoże psychiczne, często utożsamiany z występowaniem depresji. Chory w apatii wykazuje mniejszą zdolność do odczuwania emocji, jest wycofany, niechętny do podejmowania jakichkolwiek inicjatyw, stąd apatię określa się jako ociężałość. Jakie objawy daje apatia, jakie są jej przyczyny i jak leczyć apatię?

Apatia – co to jest?

Stan apatii według definicji oznacza całkowite zobojętnienie i brak wrażliwości na bodźce emocjonalne i fizyczne. Osoba w apatii wykazuje niechęć do czynności i zadań, które dawniej sprawiały jej przyjemność. Obserwuje się obniżenie aktywności psychicznej i fizycznej oraz niechęć do spotkań towarzyskich i wycofanie społeczne. Potrzeby wyższego rzędu przestają mieć jakiekolwiek znaczenie, a codzienne czynności zwykle ograniczają się do „automatycznego” spożywania posiłków i spania. Wszystkie codzienne obowiązki spadają na dalszy plan, w tym higiena osobista i wygląd zewnętrzny. Nieodczuwalna jest potrzeba bycia atrakcyjnym dla otoczenia zewnętrznego. 

Apatii towarzyszy smutek, przygnębienie i zanik motywacji do działania. Osoba będąca w apatii odczuwa całkowitą obojętność na to, co dzieje się wokół niej. Dodatkowo doskwiera poczucie duchowej pustki, marazmu i brak sensu życia. Nieposiadanie celu egzystencji prowadzi do wyniszczenia psychicznego, co ma przełożenie na funkcjonowanie organizmu. W apatii często dochodzi do spowolnienia rytmu serca i metabolizmu co jest wynikiem obniżonej aktywności fizycznej i nieprawidłowej, często niedoborowej i niskokalorycznej diety. 

Towarzyszące apatii zaburzenia snu oraz rytmu dobowego powoduje spadek odporności i zmniejszenie możliwości organizmu do regeneracji. 

 W skrajnych sytuacjach apatia, która współtowarzyszy depresji, może prowadzić do podejmowania prób samobójczych. 

Apatia – objawy

Objawy apatii mogą występować w różnym nasileniu i przybierać różne formy. Apatia najczęściej towarzysząca depresji postępuje powoli, dlatego objawy apatii są często postrzegane jako zmęczenie, gorszy dzień, trudniejszy tydzień. Konsekwencje wycofania i przedłużającego się obniżonego nastroju można rozpatrywać w aspekcie społecznym, zawodowym i ekonomicznym. Osoba w apatii nie jest dobrym i efektywnym pracownikiem, co może skutkować utratą pracy. Z kolei obojętność i otępienie emocjonalne rzutuje na kontakt z rodziną i partnerem. 

Objawy apatii:

·  ociężałość;

·  otępienie emocjonalne;

·  spowolnienie działania;

·  brak reakcji na bodźce fizyczne i psychiczne;

·  obniżenie nastroju;

·  zaburzenia snu;

·  unikanie kontaktów społecznych;

·  niechęć do wykonywania codziennych obowiązków;

·  porzucenie hobby i pasji;

·  zaburzenia łaknienia;

·  spadek koncentracji i zdolności poznawczych;

·  niechęć do rozwoju intelektualnego;

·  świadome odcinanie się od informacji pochodzących ze świata zewnętrznego. 

Apatia – przyczyny

Przyczyny apatii zwykle nakładają się na siebie, jednak może wystąpić tylko jeden incydent, tak silnie obciążający emocjonalnie, że będzie miał wpływ na zaburzenia natury psychicznej i fizycznej. 

Przyczyny apatii:

1.    Zaburzenia i choroby psychiczne.

Apatia bardzo często występuje w przebiegu chorób o podłożu psychicznym. Towarzyszy przede wszystkim depresji, schizofrenii, chorobie afektywnej dwubiegunowej. Jeżeli zachodzi podejrzenie, któregoś z zaburzeń psychicznych należy niezwłocznie zasięgnąć porady specjalisty. Wskazana jest wówczas konsultacja psychiatryczna i pomoc psychologa. 

2.    Uraz psychiczny. 

Apatia może być konsekwencją traumatycznego wydarzenia w życiu jak np. śmierć bliskiej osoby, rozstanie z partnerem, utrata pracy. Wówczas stan apatii i obniżonego nastroju ma oczywiste podłoże i dużo łatwiej jest udzielić pomocy osobie dotkniętej problemem. Także może zachodzić potrzeba pomocy psychologa, a powrót do pełni sił emocjonalnych jest uwarunkowany indywidualnie. Przeżycie okresu żałoby, naprawienie relacji, czy rozwiązanie obciążającej sytuacji powoduje poprawę stanu psychicznego. 

3.    Przewlekły stres.

Apatia może być wywołana nadmiernym stresem i obciążeniem psychicznym mającym różne podłoże. Szybkie tempo narzucone przez funkcjonowanie w dużych miastach i organizacjach nie sprzyja komfortowi psychicznemu i regeneracji ośrodkowego układu nerwowego, który zwykle jest przestymulowany przez bodźce zewnętrzne. Najczęściej są to sytuacje związane z życiem zawodowym, karierą i oczekiwaniami z tym związanymi. Pilne terminy, nawał obowiązków i ciągłe dążenie do perfekcji może być w dłuższej perspektywie czasu, ponad siły przeciętnej osoby. Strach przed utratą pracy może przytłaczać. Stresujące mogą być także problemy występujące w rodzinie, np. trudności w związku, problemy z dziećmi. Życie w stałym napięciu emocjonalnym może prowadzić do wystąpienia apatii, obciążenia psychicznego i w efekcie zobojętnienia na wszystko, co dzieje się dookoła. 

4.    Choroby przewlekłe.

Apatia, obciążenie, obniżony nastrój mogą także towarzyszyć w przebiegu chorób przewlekłych takich jak cukrzyca, czy choroby układu sercowo-naczyniowego. Zaburzenia hormonalne i choroby z nimi związane jak np. niedoczynność tarczycy mogą wywoływać obniżenie nastroju i apatię. Warto też wspomnieć o psychologicznych skutkach otyłości, których konsekwencją jest obniżona samoocena, nieakceptowanie swojego wyglądu co prowadzi do apatii i izolacji społecznej. Występuje korelacja pomiędzy otyłością a depresją. 

Apatia – leczenie 

Leczenie apatii należy poprzedzić wnikliwą diagnostyką, która będzie obejmowała zarówno wywiad medyczny, jak i badania laboratoryjne i diagnostyczne. Należy także wyeliminować choroby przewlekłe, które mogą być przyczyną apatii. 

Pierwszych objawów apatii takich jak otępienie emocjonalne, ociężałość, obniżony nastrój nie powinno się lekceważyć. Wczesna reakcja daje dużą szansę na przywrócenie zdrowia pacjenta. Apatia może być trudnym okresem przejściowym i bardzo często przy wsparciu rodziny, przyjaciół i bliskich osoba doświadczająca apatii wraca do równowagi i widoczna następuje poprawa nastroju i nastawienia do życia. 

W przypadku, kiedy apatia zaczyna poważnie wpływać na życie osoby dotkniętej schorzeniem, niezbędna będzie pomoc psychiatryczna i psychologiczna. Bardzo często specjalista diagnozuje także depresję lub inne zaburzenie psychiczne, które współtowarzyszy apatii. 

Należy zwrócić szczególną uwagę na apatyczne zachowanie dziecka. Apatia u dzieci jest poważnym problemem, gdyż młody człowiek, będąc na wczesnym etapie swojego życia, zmaga się z sytuacją, której sam do końca nie rozumie. Nieudzielenie pomocy na wczesnym etapie apatycznego zachowania, może prowadzić do rozwoju depresji u dziecka.

Lek. Michał Dąbrowski