Alergia — objawy, rodzaje, leczenie. Jak radzić sobie z alergią?

Alergia to nadmierna, swoista odpowiedź układu odpornościowego na czynniki zewnętrzne zwane alergenami, z którymi kontakt wywołuje powstanie objawów chorobowych. Jak rozpoznać alergię i radzić sobie z jej objawami?

Rodzaje reakcji alergicznych

Reakcje alergiczne możemy podzielić ze względu na patomechanizm immunologiczny. Przekłada się to na szybkość reakcji obronnej organizmu na pojawienie się antygenu. Najbardziej uciążliwe, niosące ze sobą szereg objawów towarzyszących to alergie typu natychmiastowego m.in.:

·      Alergia na pyłki (alergia na brzozę, alergia na olchę, alergia na trawy);

·      Alergia na kurz (roztocza);

·      Alergia na cytrusy;

·      Alergia na ryby,

·      Alergia na skorupiaki;

·      Alergia na jad owadów. 

Ze względu na etiopatologię wyróżniamy 4 typy reakcji alergicznych:

·      Typ I – reakcja alergiczna typu natychmiastowego (IgE zależna).

Antygenem mogą być pyłki roślin, roztocza kurzu domowego, sierść zwierząt, składniki pokarmu lub jad owadów. W wyniku połączenia czynnika zewnętrznego ze swoistymi przeciwciałami IgE wydzielana jest histamina, mediatory stanu zapalnego oraz dochodzi do aktywowania limfocytów T i wzrostu poziomu eozynofili. Układ immunologiczny niszczy substancje, które rozpoznał jako niebezpieczne. Wytworzone przeciwciała dążą do rozkładu zidentyfikowanego antygenu i wydalenia go z ustroju. Alergia i jej objawy pojawiają się natychmiast po kontakcie z alergenem. 

·      Typ II – reakcja cytotoksyczna (IgE niezależna).

Alergia, w przebiegu której antygeny łączą się ze zdrowymi komórkami organizmu. Układ odpornościowy wysyła przeciwciała klasy IgG lub IgM w celu unieszkodliwienia rozpoznanego antygenu wywołującego alergię. Ten typ reakcji alergicznej najczęściej wywołany jest przez leki, składniki pokarmu, a także może wystąpić po przeprowadzonej transfuzji. 

·      Typ III – reakcja kompleksów immunologicznych.

Przy wystąpieniu tego typu reakcji alergicznej dochodzi do połączenia antygenów z przeciwciałami głównie klasy IgG i IgM. W wyniku tego procesu powstają tzw. kompleksy immunologiczne. Jeżeli organizm nie będzie w stanie skutecznie usunąć kompleksów, będzie dochodziło do ich odkładania w tkankach i powstawania stanów zapalnych. Ten rodzaj reakcji towarzyszy chorobie posurowiczej, reakcji Arthusa, zapaleniu naczyń krwionośnych oraz zapaleniu pęcherzyków płucnych.  Alergia występuje po kilku godzinach lub nawet kilku dniach od pojawienia się w ustroju czynnika alergizującego.

·      Typ IV – reakcja alergiczna opóźniona. 

W tym typie reakcji alergicznej nie uczestniczą przeciwciała żadnej klasy. Ich funkcję przejmują limfocyty T oraz wytwarzane przez nie cytokiny, które łączą się z antygenem. Reakcja alergiczna występuje po 12-72 godzinach od kontaktu z substancją alergizującą. Pojawia się najczęściej wyprysk kontaktowy lub może dojść do uszkodzenia błony śluzowej przewodu pokarmowego, jeśli alergenem był produkt spożywczy. W tym typie reakcji, szczególnie że odczyn alergiczny występuje nawet do kilku dni, bardzo trudno zidentyfikować substancję antygenową. 

Jakie są objawy reakcji alergicznej? 

Choroby alergiczne, zwłaszcza alergie wziewne i ich występowanie różnią się w zależności od klimatu i szerokości geograficznej. Bardzo częstym zjawiskiem jest alergia u dzieci. Do czynników sprzyjających powstawaniu i mających wpływ na przebieg reakcji alergicznej można zaliczyć:

·      Predyspozycje genetyczne;

·      Skażenie środowiska; 

·      Infekcje, głównie wirusowe;

·      Stężenie alergenów w środowisku;

·      Zbyt sterylne warunki podczas rozwoju dziecka;

·      Częsty kontakt ze środkami chemicznymi;

·      Palenie papierosów czynne i bierne. 

W zależności od drogi, jaką dostał się do organizmu antygen, można wyróżnić alergie wziewne, alergie kontaktowe oraz pokarmowe. 

Objawy reakcji alergicznych mogą przyjmować postać: 

·      Skórną, kiedy to w wyniku kontaktu z alergenem pojawia się wyprysk kontaktowy, pokrzywka alergiczna, obrzęk lub atopowe zapalenie skóry. 

·      Obciążającą błony śluzowe, czyli nieżyt spojówek, nieżyt nosa, kichanie, katar, kaszel, astma i uszkodzenie błony śluzowej przewodu pokarmowego z towarzyszącym bólem brzucha, biegunką i wymiotami. 

Leczenie alergii 

Rozpoznanie alergii może być trudne, a same objawy uczulenia często są mylone z przeziębieniem lub zatruciem pokarmowym. Dodatkowo jeden antygen, może dawać kilka odmiennych reakcji alergicznych. W związku z tym, jeżeli np. nieżyty nosa lub spojówek mają charakter nawracający i mogą wskazywać na objawy alergii wiosennej nasilające w okresie pylenia roślin, warto udać się do lekarza alergologa, który po przeprowadzeniu wnikliwego wywiadu zleci wykonanie odpowiednich testów. Na podstawie wyników badań zostanie ustalony zakres terapii i zalecone leki na alergię. 

Sposoby leczenia alergii – leki na alergię

·      Leki przeciwhistaminowe, które działają hamująco na wydzielanie histaminy i ograniczają objawy uczulenia.

·      Glikokortykosteroidy o działaniu przeciwzapalnym i znoszącym objawy alergii. 

·      Inhibitory kalcyneuryny, to nowa grupa leków będąca alternatywą dla leków sterydowych. Wykazują silne działanie przeciwzapalne i działają łagodząco na objawy alergii towarzyszące atopowemu zapaleniu skóry. 

·      Kromony to substancje zmniejszające stan zapalny i łagodzące reakcje uczuleniowe. 

·      Immunoterapia swoista, inaczej odczulanie to wykorzystywanie szczepionek (podskórnie lub podjęzykowo) zawierających dawkę alergenu powodującego uczulenie. 

Profilaktyka alergii polega przede wszystkim na wykluczeniu lub maksymalnym ograniczeniu czynnika wywołującego alergię. Kiedy jednak pojawia się alergia i towarzyszące jej symptomy, należy sięgnąć po preparat, który hamuje reakcję alergiczną. Właściwie dobrana substancja czynna i forma podania leku, ogranicza objawy alergii takie jak świąd, obrzęk, zaczerwienienie, nieżyty błon śluzowych, czy katar sienny.

lek. Michał Dąbrowski